معرفی کتاب

توزیع نقد نسبت به شاعران (جز چند نام بسیار مشهور) هیچ‌گاه در کشور ما عادلانه نبوده است. محیط‌های نقد ادبی ما، در چهار پنج دهه اخیر، محیط بسیار خاصی بوده است. محیط بسیار ویژه‌ای که خود نیاز به نقد و بررسی جدی دارد. محیطی که بوی سیاست، بوی رفاقت، بوی هم‌حزبی و بوی انتقام و تلافی و گاهی حتی بوی دشنام و فحاشی می‌داد و می‌دهد. در هیچ گوشه‌ای از دنیا چنین نیست که منتقدانی شعر کسی را به جرم اعتقاد و نوع اندیشه، اصلاً نخوانند ... .

با این وجود نباید کتمان کرد که در نیم قرن اخیر تحت تأثیر نقد جدید، نقد وارد عرصه‌های نو شده است.

خوشبختانه با نهضت نیما، جنبه‌های اجتماعی شعر غلبه یافت و به پیروی از این ساحت آنچه مربوط به شعر بود، از جمله نقد شعر، سمت و سوی ایستای قدیم را رها کرد و با تأثیرپذیری از نقد نو کم‌کم به دست‌آوردهای جدید در حوزه دست یافت و اگر از چنبرۀ نفسانیات و حب و بغض و روی دست این و آن مشق‌کردن و نان قرض دادن و تسویه حساب و خودباختگی در برابر چند نام مشهور و ... رهایی یابد، به نتایج بهتر نیز خواهد رسید.

در این کتاب برخی از نقدهایی که به تفاریق و در حدود بیست سال دربارۀ شعر استاد گرمارودی از قلم تراوش کرده، آمده است. ریختۀ قلم برخی از این بزرگان چون استاد علامه دکتر احمد مهدوی دامغانی و استاد بها‌الدین خرمشاهی و دکتر محمدجان شکوری و دکتر خدایی شریف‌اف و ... افزون بر آنکه به خواننده دقت و صلابت و استادی در حوزۀ نقد شعر کلاسیک و نو و حتی نوآوری در نقد را می‌آموزد، ادب نقد را هم می‌آموزد.

شعر صرف‌نظر از معانی آن، در مراحل خلق و ابداع از دو بخش بیرونی و درونی تشکیل می‌یابد و بخش درونی یا جوششی آن، خاصه در لحظۀ سرایش دست‌یافتنی نیست، حتی از دسترس خود شاعر هم بیرون است. پس به یک معنی و در یک نظر دقیق دست کم بخش درونی شعر نقد هم نمی‌پذیرد؛ زیرا منتقد یا تأثر خود از شعر را بیان می‌دارد که غیر از شعر است و اگر از آن فراتر رود، ناچار به خود شعر و خود به شعر می‌رسد، یعنی در جایی قرار می‌گیرد که بنا به این فرض باید نقد شود نه اینکه نقد کند و اگر در مراحل فروتر بماند که اصلاً به شعر دست نیافته است.

بنابراین واقعیت این است که شعر همان‌طور که تعریف نمی‌پذیرد، نقد هم نمی‌پذیرد؛ مگر آنکه ما تفسیر و تحلیل شعر و استحسان‌هایمان در مورد شعر را نقد بنامیم یا اینکه اصولاً را مربوط به حوزه‌های بیرونی شعر بدانیم، مثل زبان و بیان و آرایه‌های کلامی و ساختار بیرونی و حوزۀ لغات و مسائلی از این دست ...‌ .

فهرست مطالب و مقالات این کتاب بدین قرار است:

پیش‌گفتار شاعر

شعر استاد گرمارودی: احمد مهدوی دامغانی

نخبۀ شعر و شعر نخبۀ گرمارودی: بهاالدین خرمشاهی

شعری که به سراغ شاعر آمده است: محمدجان شکوری

چکامه‌های موسوی گرمارودی: حجت‌الله بهمنی مطلق

از آن سوی دیدنی‌ها: خدایی شریف‌اف

در غیاب من: حمیدرضا شکارسری

حریر و حماسه: محمد یزدان‌پرست

باستان‌گرایی در اشعار موسوی گرمارودی: فاطمه حیدری، آرش مشفقی

اقیانوس بیکران شعر: نورالدین خاکی

شاعری جامع الاطراف: محمدکاظم کاظمی

شاعر عشق و اندیشه: صفر عبدالله

قلم‌اندازِ شاعر و دانشمند ممتاز: میرزا ملا احمد

سیری در باغ معنا: عمر صفر

سروهای بلند اندیشه: محمدعلی عجمی

رسالتی در راستای خلاقیت شعر: دارا نجات

نقد و تحلیل شعر خطّ خون: منوچهر اکبری

من از باغ معنا می‌آیم: مرضیه اسماعیل زاده

در آینه روزگار: غلامحسین عمرانی

پی نگاشت: زندگینامۀ گرمارودی

نمونه‌هایی از شعر گرمارودی

فهرست آثار

نمایه.