فرهنگ احجار کریمه و معدنیها در ادبیات فارسی
خلاصه
در این كتاب اصطلاحات، تشبیهات، استعارات و مضامین ساخته شده با برخی احجار کریمه (شامل الماس، پیروزه، درّ، عقیق، لعل و یاقوت) بررسی شده و مسائل علمی و ادبی مطرحشده دربارة این احجار کریمه در دیوانهای خاقانی شروانی، فلکی شروانی، ذوالفقار شروانی، مجیرالدین بیلقانی و آثار نظامی گنجوی تحلیل شده و با کتب علمی کانیشناسی قدیم، از جمله تنسوخنامۀ ایلخانی و آثاری از این دست تطبیق داده شده است.معرفی کتاب
در این كتاب اصطلاحات، تشبیهات، استعارات و مضامین ساخته شده با برخی احجار کریمه (شامل الماس، پیروزه، درّ، عقیق، لعل و یاقوت) بررسی شده و مسائل علمی و ادبی مطرحشده دربارة این احجار کریمه در دیوانهای خاقانی شروانی، فلکی شروانی، ذوالفقار شروانی، مجیرالدین بیلقانی و آثار نظامی گنجوی تحلیل شده و با کتب علمی کانیشناسی قدیم، از جمله تنسوخنامۀ ایلخانی و آثاری از این دست تطبیق داده شده است.
ادب فارسی و به ویژه ادب منظوم که برگرفته از فرهنگ و بنمایههای اجتماعی است، سرشار از آثاری است که در آن به وفور به سنگها و کانیها اشاره شده است. شاعران فارسیزبان در اشعار خود بارها از سنگهای قیمتی و کانیها سخن به میان آوردهاند و نظریات فیلسوفان کهن همچون ارسطو و سقراط و باورهای موجود در کتب دانشمندان طب و ادویه و جواهرنامههای قدیم را در اشعار خود بیان کرده و فراخور دانش و ذوق خویش و به اقتضای حال و مقام در ادای حق مطلب از آنها سود جستهاند.
هر یک از شعرای فارسیزبان به تناسب ذوق و اطلاعات خود از این کانیها نام برده و در تشبیهات از آنها استفاده نمودهاند. در این آثار نگاه کلی شاعران در ادوار مختلف زمانی به سنگهای قیمتی و هدف بهکارگیری آنها در اشعار مشخص است؛ چنانکه با توجه به علاقه و تمایلات درونی شاعر و فضای حاکم بر دیوان و زندگی او، استفاده از انواع خاصی از سنگها یا بسامد بیشتر گونه خاصی از آن در دیوان شاعر خودنمایی میکند. به طور مثال در شاهنامۀ فردوسی با توجه به فضای حماسی آن استفاده از عناصری مانند آهن و پولاد و الماس برای القای بیشتر حس جنگاوری و ستیز به چشم میخورد یا در بعضی دیوانها با توجه به فضای اشرافیت و تجمل دربار که بر دیوان شاعر تأثیر نهاده است، تمایل شاعر در استفاده از سنگها و عناصر قیمتی چون زر و نقره و یاقوت و الماس بیشتر مشهود است. همۀ این موارد نگارندۀ این کتاب را بر آن داشته تا به بررسی متون نظم و نثر و کتب طب و جواهر قدیم بپردازد تا حاصل کار به عنوان فرهنگ احجار کریمه و معدنیها در ادبیات فارسی مدون شود.
روش کار در این کتاب به این صورت بوده که در ابتدا متون نظم و نثر ادب فارسی تا اواخر قرن سیزده بررسی شده و پس از استخراج حدود 64 عنوان سنگ و کانی و دستهبندی آنها، به منابع و مآخذ متعدد از کتب طب و ادویه و جواهرنامه مراجعه و پس از گردآوری مطالب به تحلییل نهایی مبادرت شده است. در تمامی مدخلها ابتدا به شرح فونوتیک و واژگانی مدخل و ریشه یا وجه تسمیه و نام آن در دیگر زبانها و معرفی آن با تکیه بر فرهنگها و دایرةالمعارفهای معروف اعم از برهان قاطع، غیاث اللغات، فرهنگ معین، دانشنامه زبان فارسی و چراغ هدایت پرداخته شده است. سپس به توضیح پیدایش، ماهیت، ویژگیهای فیزیکی خاص، معایب و اشباه و خواص دارویی کانی یا سنگ مورد نظر با استفاده از کتب معتبر و عمدۀ طب و ادویۀ قدیم چون مخزن الادویه، ترجمه صیدنه، تنسوخ نامه، الابنیه، عجایب المخلوقات قزوینی و طوسی، عرایس الجواهر، نخبة الدهر، مفاتیح العلوم، نزهتنامۀ علایی و کتب جواهرشناسی قدیم چون الجواهر فی الجماهر ابوریحان و جواهرنامۀ نظامی و دیگر جواهرنامهها اهتمام ورزیده شده و شواهد مربوط از متون نظم و نثر با توجه به ترتیب زمانی دواوین به آن اضافه شده است و در ضمن مدخل نیز موارد استفادۀ شعرا از استفاده از سنگ کانی در بعد مضمونپردازی و صور خیال نیز در هر مدخل آورده شده است. در بیشتر موارد سعی شده شواهد شعری با آنچه در کتب ادویه و طب و جواهرنامه بود، همخوانی داشته باشد و نظر صاحب دیوان نسبت به آن خاصیت و ویژگی لحاظ گردد و در صورت عدم روشنی ابیات برای تبیین بیشتر به شرح مشکلات دیوانها رجوع شده است. در آخر نیز معادن و منابع مهم و غنی عناصر از کتبی چون مسالک و ممالک، صورة الارض، حدود العالم، تقویم البلدان و سفرنامۀ ابن بطوطه ذکر شده است.
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
منابع مشابه بیشتر ...
فرهنگ برابرنهادهای قرآن قدس
علی رواقیاین کتاب دارای دو بخش است؛ در بخش نخست جستارهایی دربارۀ زبان فارسی در حوزههای جغرافیایی ایران بزرگ،
ریشه یابی 1500 جانام کهن
مرتضی مؤمنزادهدر این کتاب، ریشهیابی حدود 1500 جانام (نام مکان) آمده است. پهنۀ جغرافیایی این نامها سرزمین ایران ا
نظری یافت نشد.