معرفی کتاب

این نوشتار راهنمایی است بر شناخت عشق و راه‌های دست‌یابی به آن از منظر حافظ عاشق.

بهترین راه شناخت مسیر پرپیچ و خم عشق، از زبان و قلم و دل‌نوشته‌های آنانی است که این راه دشوار و پرمخاطره و در عین حال لذت‌بخش را طی کرده و به سلامت به سرمنزل مقصود رسیده‌اند و البته فقط اینانند که می‌توانند نقشۀ راه و طریق عملی پیمودن آن را به خواستاران آن طریق ارائه دهند.

بی‌تردید عبادت عاشقانه و پرستش از سر عشق، غیر قابل مقایسه با گونه‌های دیگر عبادات است.

انتخاب برگزیدگان الهی و اولیای خدا جز این طریق نبوده است و آنان را که لایق دانسته‌اند نیز به این مسیر دعوت کرده‌اند.

عشق، حقیقتی است ازلی و ابدی؛ همگانی و همه‌جایی؛ پیوسته و روزافزون. عشق یک قصه بیش نیست؛ راست و یک‌رنگ.

عشق، کیمیاست، اسرارآمیز، رازآلود و خطرناک، کمیاب و دیریاب، بلند و دور و فراتر از آنچه در پندار آید. از عشق به رندی و جنون تعبیر شده است؛ رند، فرد با ذکاوت و تیزفهمی است که با ظرافت، بهترین راه را تشخیص می‌‌دهد و آن را می‌گزیند؛ و مجنون، آن که از خود بی‌خود شده است که البته رمز و راز اصلی عشق نیز همین نکته است که بتوانی خود و خودیت را کنار بگذاری، چرا که مهمترین و کلیدی‌ترین مانع در راه دستیابی به عشق راستین، «خود» و «توجه به خود» است.

یکی از راه‌های شناخت عشق، شناخت سلبی است، شناخت آنچه باید کنار گذارد تا به عشق مطلق رسید. از این منظر، عشق را می‌توان «خالی کردن جان از اغیار» تعریف کرد. بنابراین حافظ عشق را فداکردن خود در راه معشوق، نثار کردن جان، غرق شدن، ویران کردن و خراب کردن کاخ خود و خودیت، سوختن، بذل کردن سر و جان، دست‌شستن از هستی و در بهترین تعبیر، «فنا» معرفی می‌کند.

از منظر حافظ عشق‌شناس، گرچه عشق شیرین است و اوج آرزوی آنان که حقیقت هستی را دریافته‌اند، ولی از این راه، دشوار و پرخطر است. معشوق برای به کمال رساندن عاشق، او را در دیگ پرتلاطم بلا و فتنه، جور و عتاب، هجران و فراق و حیرت و سرگشتگی می‌افکند و ره‌پیمای عشق باید خود را برای سوز و درد و آه و ناله و گریه و اشک و غم آماده کند که اینان همراهان جدانشدنی عشقند.

عشق محبت است، البته محبتی شدید و خالص؛ به حدی که برای عاشق، فرصتی برای پرداختن به غیرمتصور نباشد؛ که در غیر این صورت نباید خود را سزاوار آن بداند که نامش در کارخانۀ عشاق ثبت شود.

برای دستیابی به هر هدفی ابتدا باید موانع را شناخت و در ادامه آنها را یک‌به‌یک از سر راه برداشت. حافظ خامی، بی‌خبری و نداشتن راهنما را از موانع اصلی راه برمی‌شمرد. خور و خواب، آسایش و عافیت‌طلبی، عیش و عشرت و خوشگذرانی، بطالت و هوس‌بازی را نیز از موانع عمده برمی‌شمرد و رهروان طریق را به کنارزدن غفلت و کم‌کاری و عادت و دلبستگی‌ها فرا می‌خواند. از منظر حافظ عاشق، علم و درس و مدرسه، عقل و حکمت و اندیشه و هوش نیز هرچند می‌توانند پلکان رسیدن به عشق باشند؛ ولی اگر رهرو در آن ایستگاه متوقف بماند، آنها خود از بزرگ‌ترین موانع وصول به سرمنزل عشقند. عاشق باید ریا و نفاق و سالوس را به کناری نهد و حتی مصلحت‌اندیشی و فکر بدنامی‌کردن و اندیشه‌داشتن از فراز و نشیب را نیز از سر بگذراند.

از منظر حافظ، رسیدن به سرمنزل یار، مصاحبت با او، توفیق دیدار و وصال و محو‌شدن در معشوق و یگانه‌شدن با او و رسیدن به توحید و وحدت محض و آتش‌زدن به هرآنچه غیر خداست، همه از ثمرات عشق هستند. سرافرازی، عروج، پختگی، شکفتن، رویش دوباره و رسیدن به کمال نیز حاصل عشقند که عاشق را به حیات و آبادانی و جاودانگی رهنمون می‌کنند. از ثمرات عشق، نورانی‌شدن و نوردادن به دیگران است که تمثیلی است زیبا برای هدایت و راهنمایی. فراغت، گشایش، آسایش، درمان، ایمنی، نجات از غم و غصه و پاک‌شدن از پلیدی‌ها نیز از عشق می‌تراود.

فصل‌های اصلی این کتاب به این ترتیب است:

فصل 1: عشق چیست

فصل 2: آنچه با عشق همراه است

فصل 3: معشوق کیست

فصل 4: اهمیت و فضیلت عشق

فصل 5: موانع راه عشق

فصل 6: مقدمات رسیدن به راه عشق

فصل 7: حاصل عشق.