۱۵۴۳
۰
حاتمی در امتداد فردوسی

حاتمی در امتداد فردوسی

پدیدآور: مهدی صادقی ناشر: رسمتاریخ چاپ: ۱۳۹۳مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۲۰۰۰شابک: 1_62_8763_964_978تعداد صفحات: ۲۶۴

خلاصه

این کتاب به تحلیل هزاردستان علی حاتمی می‌پردازد و برخی شخصیت‌های آن را با شخصیت‌های چندی از داستان‌های شاهنامه مقایسه می‌کند.

معرفی کتاب

از قحطی نان تا شورش نان، از رضا تفنگچی تا رضا خوشنویس، از حاکم دلسوز و آفتاب سوخته تا سلطان سایه‌نشین گراندهتل، از شکار کبک و گوزن تا گراز و گرگ، از شعبان استخوانی بی‌مخ تا شعبان استادخوانی، و ابوالفتخ، از سرفه‌های مداوم و بیماری جسم تا بیماری روح و ریختن خون کودک بی‌گناه. هزاردستان گویای این فاصله‌هاست و روایت حاتمی است از ایران بین دو جنگ.

پنیر پیتزا فصل مشترک فردوسی بزرگ و زنده‌یاد حاتمی است. هر دو شخصیت‌های آثارشان را روی محور تاریخ کِش می‌دهند تا ماندنی و مثال‌زدنی شوند.

ایده‌آلیسم رضا خوشنویس در برابر پراگماتیسم مفتش شش انگشتی به بن‌بست می‌رسد و این تداعی‌گر درگیری‌ها و تضادهای موجود در چندی از داستان شاهنامه است: ایده‌آلیسم سیاوش در برابر پراگماتیسم کاوس یا پراگماتیسم فریدون و پاسیفیسم ایرج.

شور جوانی سهراب از تجربۀ پیری رستم شکست می‌خورد، رضا خوشنویس هم تمام وقار پیری را به یک‌دم سبک‌سری جوانی می‌فروشد و .... . باربد در هم‌صدایی با خسرو ساز می‌سوزاند و انگشت می‌برد و اینجا در هزاردستان پوستر چاپلین در آتش خشم و جهل می‌سوزد.

حاتمی از این‌رو که برخی شخصیت‌های سینمایی‌اش را از شخصیت‌های حقیقی و تاریخی برگرفته، مانند فردوسی رفتار کرده است. رگ و ریشۀ تاریخی دارد؛ اما به سندهای تاریخی الصاق نمی‌شود. به گونه‌ای اگرچه آن شخصیت‌ها شناسنامه دارند؛ اما حاتمی روایت‌گر تار یخ آنها نیست. او روایت خودش را از تاریخ دارد که ممکن است با شناسنامۀ تاریخی افراد هماهنگ باشد.

هرچند شخصیت‌های شاهنامه تمام و کمال ساخته و پرداختۀ فردوسی نیست و او به خدای‌نامه‌های مکتوب و روایت‌های شفاهی عامیانه نظر داشته، اما آنچه امروز می‌بینیم و می‌خوانیم و عامۀ فارسی‌زبانان به آن باورمند هستند، این است که رستم، اسفندیار، سیاوش، سهراب و ... آخرین بار در کلام و شعر فردوسی زیباترین جای خود را یافته است. بنابراین بیراهه نیست اگر پردازش شخصیت‌های شاهنامه را به او نسبت دهیم. این را هم باید در نظر داشت که برخی پژوهشگران بر این باورند که فردوسی در شخصیت‌پردازی‌ها تا حد بسیاری از خود مایه گذاشته است.

نباید فراموش کرد که حاتمی هم بسان فردوسی مورخ نیست؛ اما آنچه می‌گوید با آنچه در بستر تاریخ جاری شده بیگانه نیست. در واقع ماحصل تلاش فردوسی نوسازی داستان‌های کهن است؛ اگر با این دیدگاه به هزاردستان و چند ساختۀ دیگر حاتمی از جمله حاجی واشنگتن بنگریم، تشابه خاصی وجود دارد. آنچه حاتمی ساخته نیز همین رویه را دارد. او ماجراها و داستان‌های واقعی گذشته را خشت بنای نوساز سینمایی خود قرار داده است. خشت‌هایی که برگ‌های تاریخ نه چندان کهن را ساخته است. حاتمی به پاک‌نویس‌کردن چک‌نویس‌های تاریخی بسنده نکرده و نخواسته که بکند. برای او هدفی جز این نمی‌توان متصور شد که می‌خواسته سازه‌ای نو از خشت‌های کهن داشته باشد.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

آرش خازنی

موضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب

منابع مشابه بیشتر ...

از آفرینش تا یزدگرد: تاریخ ایرانیان به روایت شاهنامه

از آفرینش تا یزدگرد: تاریخ ایرانیان به روایت شاهنامه

سیروس کریمی بختیاری

این کتاب، در‌واقع مروری است بر تاریخی که از پیدایش بشر «ابوالبشر» شروع شده و تا فروپاشی فرمانروایی س

شاهنامه و هنر نقالی: داستان سیاوش در سه روایت

شاهنامه و هنر نقالی: داستان سیاوش در سه روایت

علی تقوی

این کتاب به تحلیل و بررسی تعامل شاهنامه با یکی از مردمی‌ترین هنرهای ایرانی، یعنی هنر نقالی می‌پردازد