معرفی کتاب

ابوعبدالله احمد ابن محمد ابن عبدالله خیوقی خوارزمی معروف به نجم‌الدین کبری و سلطان المحدثین و المفسرین از بزرگان تصوف در سده‌های شش و هفتم هجری است. پدی وی مردی دانشمند و اهل حال بود. نجم‌الدین در سال 540 هجری در خیۀ خوارزم دیده به جهان گشود. در آغاز جوانی به کسب علوم ظاهر پرداخت و در شهرهای اسلامی سیاحت کرد. نیشابور و همدان را دید و روانۀ مصر شد. در مصر به مصاحبت شیخ روزبهان مصری نایل آمد و از صحبت او گشایشی حاصل کرد و گویا در 35 سالگی قدم در طریقت نهاد.

نجم‌الدین از بزرگان تصوف بود؛ گروهی از سرآمدان تصوف پیروان مکتب وی بودند و مدارج عالی طریقت را پیمودند. نوشته‌اند که چون مرشدان حقیقی نجم‌الدین دوازده امام معصوم بودند، در تعداد مریدان نیز شیخ رعایت عدد مرشدان را نموده و در مدت عمر بیش از دوازده مرید نپذیرفته است. بیشتر عارفانی نامداری که در قرن ششم و هفتم می‌زیسته‌اند، مستقیم یا غیر مستقیم از گفتار و عقاید نجم‌الدین متأثر شده و از محضر او فیض عرفانی یافته‌اند. اگر چه طریقت‌های دیگر نیز مشایخ و مریدانی داشته‌اند؛ اما عصر نجم‌الدین را می‌توان عصر طریقت‌ها نامید.

عظمت معنوی و شخصیت والای نجم‌الیدن تا بدان حد بوده که امام فخرالدین رازی (م 606 هـ) که با وی ملاقات‌ها داشته و به مباحثات طولانی با او پرداخته، دربارۀ وی می‌گوید: چون با سلطان محمد خوارزمشاه به خدمت شیخ مشرف می‌شدیم، شوکت و عظمت سلطان در جنب پادشاهی فقر حضرت شیخ، چون ذره در پیش آفتاب می‌نمود.

از نجم‌الدین آثار بسیاری نام برده شده است که رسالۀ ده شرط سلوک (رسالة الخائف الهائم عن لومة اللائم) از رسالات مشهور نجم‌الدین کبری است. علامه مدرس خیابانی تبریزی دربارۀ آن نوشته است که تاکنون چنین رساله‌ای در طریقت تدوین نشده است.

این کتاب ترجمه‌ای است از موفق ابن مجد الخاصی از اصل رساله. مترجم مدعی است که از مریدان شیخ است و به درخواست او بوده که شیخ این رساله را در ذکر شرایط خلوت به نگارش درآورده است. این رساله به منظور علاج مریدان حیران و طهارت ظاهر و باطن در ده شرط نگاشته شده است.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

پیش‌گفتار؛ نگاهی کوتاه به احوال و آثار نجم‌الدین؛ آثار یخ؛ ده شرط سلوک (رسالة الی الهائم الخائف من لومة اللائم)؛ دربارۀ نسخۀ مورد استفاده؛ توصیف نسخ عربی؛ ترجمۀ فارسی و متن عربی؛ شیوۀ تصحیح.

ده شرط سلوک (رسالة الخائف الهائم عن لومة اللائم): الاول دوام الطهارة، الثانی الخلوة، الثالث دوام السکوت الا عن ذکر الله، الرابع دوام الصوم، الخامس دوام ذکر الله، السادس التسلیم، السابع نفی الخواطر، الثامن ربط القلب بالشیخ، التاسع النوم عن غلبه، العاشر المحافظة علی الامر الاوسط.

توضیحات، فهرست آیات، فهرست احادیث، سخنان بزرگان و امثال، اشعار عربی و فارسی، فرهنگ لغات و اصطلاحات، نمایه و فهرست منابع.