آینۀ معنی: تمثیل و تحلیل آن در شعر معاصر ایران از 1300 تا 1357
خلاصه
در این کتاب نگارنده کوشیده تا گسترۀ وسیعی از تمثیلهای روایی شعر معاصر را در شعر شاعران تمثلپرداز نقد کند.معرفی کتاب
شاعران و نویسندگان برای القای غیرمستقیم معانی، روشهای گوناگونی را به کار میبرند که یکی از آنها تمثیل است. در بلاغت اسلامی (عربی و فارسی) تمثیل از انواع صور خیال شمرده شده است که در یک یا چند بیت یا جملۀ محدود به کار میرود و شکلی توصیفی و تشبیهی دارد؛ اما در بلاغت غرب شیوهای است که در ادبیات داستانی کاربرد دارد. از ویژگیهای تمثیل «کلیت» آن است؛ به این معنی که مجموع شعر یا اثر تمثیلی نظاممند و بههم پیوسته است و در ورای صورت ظاهر معنایی پنهانی و ثانوی را بازگو میکند. «روایت» اصل مهم دیگری است که آن پیوستگی و کلیتی را که مستلزم آثار تمثیلی است، فراهم میکند؛ در نتیجه در داستانها و نمایشنامهها همواره امکان استفاده از تمثیل وجود دارد.
تمثیل یکی از روشهای بیان غیرمستقیم معانی و اندیشههای شاعر یا نویسنده است. تمثیل میتواند شکلی کوتاه یا گسترده داشته باشد؛ چنانکه گاه به یک یا دو بیت یا چند جمله محدود میشود و گاه در کلیتی منسجم به صورت داستانی یا غیرداستانی شکلی گسترده مییابد. تمثیل با برخی از صور خیال همچون تشبیه، استعاره، کنایه و رمز درآمیخته و ارتباط یافته است؛ با این حال تمثیل مقولهای مستقل است و باید دربارۀ ماهیت و گونههای آن سخن گفت. در زبان فارسی «مثل» و «تمثیل» اغلب یکسان شمرده میشود.
کتاب حاضر ضمن آنکه تحقیقی است دربارۀ صورتها و معانی تمثیل بر اساس بلاغت اسلامی و بلاغت غرب و نیز تبیین سرچشمههای تکوین و علل کاربرد انواع تمثیل، به بررسی و تحلیل افسانهها، حکایات، داستانها و نمایشنامههای تمثیلی در دو جریان شعر معاصر ـ سنتی و نو ـ از 1300 تا 1357 اختصاص دارد. شاعران معاصر از داستانپردازی و گونههای روایی تمثیل استفاده فراوانی کردهاند. شعر معاصر هر چه به سوی تازگی در صورت و محتوا پیش میرود، زبانی رمزیتر مییابد و در نتیجه درک معنی آن نیازمند تأمل بیشتری است. بیشترین و ماندگارترین تمثیلها در شعر معاصر ایران بر پایۀ اشارات رمزی کتب آسمانی و شیوۀ ذکر امثال در آنها، اسطورهها، افسانهها، رؤیاها، سفرنامههای خیالی، ترانهها، متلها و ضربالمثلها به وجود آمده است. کاربرد تمثیل در شعر معاصر دلایلی داشته است که حفظ ماهیت ادبی شعر، توجه به مخاطب، بیان مسائل سیاسی و اجتماعی، عوامل فرهنگی همچون آثار تمثیلی و رمزی گذشته، مکاتب ادبی مانند سمبولیسم و ترجمۀ آثار ادبی از مهمترین آنهاست.
در بررسی شعر تمثیلی معاصر، نخست مجموعههای اشعار شاعران سنتگرا و نوپرداز مطالعه شده و شعرهای روایی که ساختار تمثیلی داشتهاند، خارج شده است؛ سپس برای تحلیل دقیق این تمثیلها، سیر تمثیلسرایی در شعر معاصر در سه دورۀ تاریخی بررسی شده است: از 1300 تا 1320، از 1320 تا 1332، از 1332 تا 1357. بر همین اساس بررسی تمثیلها در بخش دوم و در سه فصل آمده است. در هر فصل به سبب کثرت مجموعۀ اشعار شاعران و گستردگی بحث، ملاکهایی برای انتخاب و نقد و تحلیل تمثیلها در نظر گرفته شده است؛ تعدد تمثیلها در شعر هر شاعر، اعتبار شاعر در کاربرد تمثیل و برجستگی اشعار تمثیلی شاعر مهمترین این ملاکها بوده است. در این تحلیلها نگارنده کوشیده تا با بررسی اجزا و نشانههای موجود در متن هر شعر به معنی یا معانی مورد نظر شاعر دست یابد یا حتیالمقدور راههای دستیابی به آن معانی را نشان دهد.
در بخش سوم، نتیجه و خلاصۀ تحقیق به همراه نموداری آماری از کاربرد شکلهای روایی تمثیل و ویژگیها و عوامل تحرک آنها در شعر معاصر ایران آمده است.
فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:
بخش نخست: کلیاتی دربارۀ تمثیل: فصل نخست: تمثیل و گونههای آن؛ فصل دوم: سرچشمههای پیدایش و گسترش انواع تمثیل؛ فصل سوم: علل و انگیزههای کاربرد تمثیل.
بخش دوم: تمثیل در شعر معاصر ایران (بررسی و تحلیل تمثیلهای روایی در شعر معاصر، از 1300 تا 1357): فصل نخست: تمثیل روایی در شعر معاصر از 1300 تا 1320؛ فصل دوم: تمثیل روایی در شعر معاصر از 1320 تا 1332؛ فصل سوم: تمثیل روایی در شعر معاصر از 1332 تا 1357.
بخش سوم: حاصل سخن: نموار آماری کاربرد تمثیلهای روایی در شعر معاصر ایران از 1300 تا 1357.
پربازدید ها بیشتر ...
تاریخ مطبوعات استان همدان (1324 ق ـ 1397 ش)
مجید فروتناز ویژگیهای بارز این کتاب، تلاش برای دسترسی به بخشی از اسناد و سوابق دولتی و اصل نشریات یا آرشیو اس
افسانه و نیمای جوان
ایلیاکیان احمدیمنظومۀ بلند، استثنایی و تأثیرگذار «افسانه» شعری که نیمای جوان در سال 1301 و در 25 سالگی میسراید، پی
منابع مشابه بیشتر ...
دیوان شعر میرزا عبدالحسین بهمنی: روایت شاعرانۀ سیسال تاریخ فارس و ایران (اواخر قاجار تا پهلوی دوم)
میرزا عبدالحسین بهمنیعمدۀ اشعار میرزا عبدالحسین بهمنی غزل و قصیده است که بیشتر جنبۀ تعلیمی و اجتماعی دارند؛ اما شیوۀ بیان
شعر سپید: پژوهشی تطبیقی در باب قالبی بیقافیه
مهدی علیاییمقدمقالبی که در بیشتر زبانهای دنیا «شعر سپید» نامیده میشود، در ادبیات کلاسیک انگلیسی بهویژه در نمایشن
نظری یافت نشد.