معرفی کتاب

این کتاب پس از كندوكاوی در نظريه‌های شعرشناسی، دربردارندۀ گزيدۀ اساشعرهای دو تن از شاعران مازندرانی با نام جليل قيصری و محمدصادق رئيسی است.

جليل قيصری سال‌ها پس از نيما، ساختارشكنانه پايه‌های شعری را بنياد نهاد كه بعدها خود نام آن را «اساشعر» گذاشت. وی با خلق اساشعر، نهضتی ادبی را در مازندران آغاز كرد. اساشعر گرچه ريشه در ادبيات غنی مازندران دارد و برخاسته از فرهنگ ارجمندی است كه بزرگانی چون امير پازواری و نيما يوشيج را در خود پرورانده؛ اما بالنده، امروزين، كوتاه و نافذ است. اساشعر نه تقليدی از هايكوی ژاپنی است و نه در چارچوب اشعار سپيد و فرانوی فارسی محدود می‌شود. اين نوع شعر كه در آن دو مشخصۀ گرايش به كوتاهی و مدرنيسم آشكارا به چشم می‌خورد، بر اساس محتوا شكل‌ می‌گيرد و آنچه ذهن سراينده را به خود مشغول نمی‌دارد، قالب شعر اوست.

اساشعر در طول بیش از دو دهه فعالیت رسمی اکنون در جایگاهی قرار گرفته است که می‌توان به دور از شائبه‌های ظاهرفریب، به شناخت ویژگی‌های صواب و ناصواب آن پرداخت. ضرورت‌هایی که سبب پیدایش اساشعر شد، بیش از همه رخ می‌نماید؛ چرا که زمینه‌های بنیادین آن به دلیل کثرت شعرهای موجود و توجه خیل عظیمی از شاعران بومی‌سرا به آن راه هرگونه تبادل ادبی را گشوده است. امروزه به باور بسیاری از منتقدان شعر محلی، اساشعر نه تنها توانسته از گذر خوان‌های بی‌شماری سربلند بگذرد، بلکه توانسته تأثیر خود را بر شعر کلاسیک مازندرانی در ساحت زبان و اندیشه نیز نمایان سازد. اساشعر دیگر تنها نوع یا جریانی از شعر بومی نیست، بلکه فرهنگی است که آبشخور آن از سویی فرهنگ عظیم و قدرتمند مازندرانی است و از سوی دیگر زبان توانمند و اما فراموش‌شدۀ این مرز و بوم است که امکان به‌کارگیری واژگان طرد‌شدۀ بسیاری را در حیطۀ زبان شعری امکان‌پذیر ساخته است. خصلت زبان‌شناسانۀ اساشعر از جمله موارد بااهمیتی است که حتماً باید تحلیل و پژوهش شود.

برخی نگرش‌های تازه در حوزۀ نحو و ساختار شعر و مضامین تازه از جهان معاصر، جزء ویژگی‌هایی است که به اساشعر خصلتی دیگر بخشیده است؛ از این رو اساشعر پدیده‌ای نوظهور در ادبیات مازندران است که مسبوق به سابقۀ پیشین نیست و هر چیز و همه چیز در آن به شکل نامکشوفی به حیطۀ ادبی نزدیک می‌شود. به این ترتیب این نوع شعر همواره محل کشف و شهود تجربه‌های نوآیین در حوزۀ شعر محلی مازندران است. در حالی که شعر بومی کلاسیک دچار نوعی سانتامانتالیسم مضحک و بی‌ریشه و اساس شده است و حوزۀ اندیشگی شعر به نوعی از گذشته‌گرایی مازوخیست‌گونه گرفتار آمده؛ اساشعر ظهور یافته تا خونی تازه در رگ‌های بی‌رمق شعر بومی به جریان بیندازد.

اساشعر امروزه نه تنها در مازندران ریشه دوانده، بلکه به همۀ آنانی که در هر نقطه از سرزمین پهناور یا جهان زندگی می‌کنند و با زبان مازندرانی آشنایی دارند نیز رسیده است. توجه بسیاری از شاعران و منتقدان مازندرانی در کشورهایی چون آلمان، آمریکا، سوئد، هلند و ... نشان از آن دارد که اساشعر جایگاه واقعی و اصلی خود را یافته است؛ از سوی دیگر توجه خیل بی‌شماری از شاعران جوان به این نوع شعر، گویای این نکته است که اساشعر همچنان پویا و قدرتمند به حیات ادبی خود ادامه خواهد داد.

نمونه‌ای از اساشعر جلیل قیصری:

کِجِه خال بئیرَه؟               دارِپَره دشت تفنگِ                        کِجه کلی هاکنه               دارِچلّهِ دشت مار

کِجا بَخّونه                       دار چلّ چو                      دشت چاقو                      شَه شعر شاهر سَردَخلِ دوسمّه

تا ترنکَ و خال بَخّونه         شِه سرخ گلی‌رَ:

کجا پناه بگیرد؟                پره‌های درخت همه تفنگند              کجا آشیانه کند؟               چله‌های درخت همه مار

چوب و درخت                  همه چاقو                        به شمشاد شعرم دخیل بسته‌ام

تا تیرنگ بر آن بخواند                    سرخ گلویش را.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

بخش نخست: کندوکاوی در نظریه‌های شعر شناسی: اِساشعر فرابومی‌ترین شعر بومی، نظریه‌ها و زیبایی‌های آفرینش.

بخش دوم: گزیدۀ اساشعرهای جلیل قیصری.

بخش سوم: گزیدۀ اساشعرهای محمدصادق رئیسی.