معرفی کتاب

علی معلم دامغانی شاعر شگردهای نو در قالب‌های کهن شعر فارسی است. صورت کامل شعر او در قالب مثنوی رخ نموده است. هم از این روی در این گزیده تکیه بیشتر بر این غالب است، به گونه‌ای که تقریباً همۀ مثنوی‌های شاعر را می‌توان در آن یافت. البتۀ رویکرد تازۀ شاعر به ترانه‌سرایی که حاصل آن ترانه‌هایی ماندگار است نیز از نظر دور نمانده است.

این کتاب در چهار فصل تنظیم شده است. فصل اول مثنوی‌های کتاب رجعت سرخ ستاره است. از آن روی که بنای کار بر گزینش آثار شاعر بوده است، از غزل‌های این کتاب صرف‌نظر شده است؛ چنانکه خود شاعر نیز در آغاز فصل غزل‌ها گفته است: غزل‌ها یادگار گذشتۀ دور و فراموش‌شده‌ای است که از آن جز این باد در دست من نیست.

فصل دوم دربرگیرندۀ مثنوی‌های بعد از «رجعت سرخ ستاره» است. اینها تاکنون در کتابی در کنار هم چاپ نشده‌اند و محمد نورالهی آنها را از مطبوعات، جُنگ‌ها و حتی در مواردی دست‌نویس‌ها فراهم کرده است. منبع هر مثنوی در انتهای آن درج شده است. بعضی از این شعرها گاه در چند مورد با اختلاف‌هایی منتشر شده است که گردآورنده آنها را در جای خود توضیح داده است.

فصل سوم قصیده‌های شاعر است که جز در یک مورد از نشریات و جُنگ‌های قدیمی و فراموش شده نقل شده‌اند. آن یک مورد قصیده‌ای است که از شاعر در محفل شعری شنیده شده و تا جایی که گردآورندگان خبر داشته‌اند، در جایی تاکنون چاپ نشده است.

فصل چهارم گزیده‌ای از ترانه‌ها است. همه می‌دانند که ترانه‌سرایی در قریب به یک دهۀ اخیر زمینۀ اصلی فعالیت علی معلم دامغانی بوده است و مسلماً گزیدۀ شعر او بدون گزینه‌ای از ترانه‌ها ناقص می‌ماند.

دربارۀ پی‌نوشت‌های این کتاب گفتنی است که اینها سه دسته است: یک دسته پی‌نوشت‌هایی است که توسط محمد نوراللهی نوشته شده است. اینها با کاوش‌ها و پژوهش‌های گستردۀ او در متون مختلف ادبی و دینی و تاریخی و فرهنگ‌های لغت زبان‌های گوناگون و دانشنامه‌ها و خلاصه هر چیزی که می‌توانست در فهم شعر دشواریاب علی معلم سودمند افتد، تهیه شده است.

دستۀ دیگر یادداشت‌های خود شاعر در «رجعت سرخ ستاره» و بعضی از مثنوی‌های منتشر شده در مطبوعات است، به اضافۀ راهگشایی‌های ایشان در مراحل رفع ابهام و بازبینی متن این کتاب. اینها برای اینکه از پی‌نوشت‌های اول تفکیک شود، با قید «سراینده» مشخص شده است. در مواردی از یادداشت‌های جناب دکتر ترکی هم با قید «ترکی» استفاده شده است.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است: فصل اول: مثنوی‌های «رجعت سرخ ستاره»؛ فصل دوم: مثنوی‌های پس از «رجعت سرخ ستاره»؛ فصل سوم: قصیده‌ها؛ فصل چهارم: ترانه‌ها.