معرفی کتاب

پرداختن به اعداد از دغدغه‌های دیرین ذهن بشری است؛ رمز و رازی که آمیزه‌ای از علم، فلسفه و خرافه را با خود از فرهنگ‌های دیروز تا دنیای امروز به همراه دارد و این البته تنها ویژۀ ایران و سرزمین‌های پیرامون آن نیست. اینکه در ورای کمیت اعداد چه مفاهیم دیگری نهفته است، همواره گوشه‌های ذهن بشر اندیشمند را به خود مشغول داشته است؛ شاید به همین دلیل ارسطو بر این اعتقاد بود که: عدد منشأ و جوهر همه چیز است.

شناخت خواص اعداد که ایرانیان و برخی خاورنشینان آن را با نام «سیمیا» می‌شناسند و اروپایی‌ها و مردمان باخترزمین از آن با واژۀ نیومرولوژی یاد می‌کنند، پیشینه‌ای بس طولانی در جهان دارد.

نیومرولوژی که به «خواص اعداد» یا «احکام اعداد» ترجمه شده است، متفاوت از «دانش یا علم اعداد» است که از گروه ریاضیات و یکی از شاخه‌های علوم محض به شمار می‌آید.

 در باور ایرانیان «سیمیا» در مقولۀ «حکمت قدیم»، «علوم غریبه» یا «معارف فراعقلانی» جای می‌گرفت و البته برخی از باورها به خواص اعداد بر اساس همان مبانی موجود در علوم مذکور نیز خرافه خوانده می‌شدند.

گفتگو در مورد خواص اعداد گذشته از بحث‌هایی که دربارۀ خرافه‌شمردن یا علمی‌بودن آن وجود داشته و دارد، جذاب و خواندنی است؛ افزون بر اینکه دقت نظر در آن راهی به شناخت بسیاری از مبانی اعتقادی در تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف و ادیان گوناگون می‌گشاید و حتی گاه می‌تواند سیر تدریجی تطور و تحول اعتقادات و باورها را در فرهنگ‌های مختلف و اقوام و ادیان به نمایش بگذارد و شاید تأثیرپذیرفتن تمدن‌ها و باورهای مذهبی را از یکدیگر.

مؤلف در این کتاب از بین اعداد، عدد چهل را برگزیده است؛ عدد کمال و تقدس و پختگی، عدد چل در این پژوهش همچون دیگر مقولات نیومرولوژی ماهیت کمی خود را از دست داده و معنای کمال و تمامیت یافته است؛ اما این کندوکاو تفاوتی آشکار با آثار سایرین دارد و آن اینکه نویسنده بنا به رشتۀ تخصصی‌اش ـ پزشکی ـ به اهمیت کیفی عدد چهل در دانش طب و روان‌شناسی نیز پرداخته است.

مقدس‌بودن عدد چهل و رمزبودن آن برای کمال، در فرهنگ دینی و توده‌ای ما بسیار مشهور است. چهل را عدد کمال دانسته‌اند و معنی لفظبی آن موردنظر نیست. عدد چهل تأثیر فراوانی در اساطیر ایران و اسلام، آداب و رسوم، ضرب‌المثل‌ها و نام‌گذاری‌های اماکن مختلف و ... دارد.

فهرست مطالب این کتاب بدین قرار است:

فصل نخست: ریشه‌یابی (اتیمولوژی) علم اعداد: عدد ذات ازلی، عدد قطبیت و تقسّم، ترکیب فراگیر، عدد هفت، چهل عدد کمال و آمادگی، چهل از نظر لغوی.

فصل دوم: چهل در اساطیر و فرهنگ عامه: چهل در عقاید و روسوم، چهل در ضرب‌المثل‌ها، چهل قصه از کلیله و دمنه به روایت نظامی گنجه‌ای، چهل در فرهنگ عامه.

فصل سوم: چهل و کاربرد آن در ادیان آسمانی: رمز راز عدد چهل و جلوه‌های آن در ادیان آسمانی، زرتشت، عیسی، عیسی ابن مریم در روایات اسلامی، موسی، موسی پیامبر در قرآن مجید و روایات اسلامی، داوود پیغمبر، محمد ابن عبدالله رسول اکرم، چهل و کاربرد آن در قرآن و احادیث اسلامی، چهل حدیث.

فصل چهارم: چهل و کاربرد آن در ادبیات فارسی: چهل‌سالگی و عارفان و شاعران، جلال‌الدین محمد بلخی (مولوی)، عطار نیشابوری، سنایی غزنوی، ناصرخسرو، ایرج میرزا (جلال الممالک)، چهل در شعر شاعران، چهل در ادبیات مدون، میرسیدجعفر صافی اصفهانی، چهل در ادبیات معاصر، نادر نادرپور، فریدون مشیری ـ چهل‌سالگی، سیدعلی موسوی گرمارودی ـ مرز چهل‌سالگی، سیدحسن حسینی، محمدتقی بهار، محمد سیاسی.

فصل پنجم: پزشکی و روان‌پزشکی: چهل‌سالگی و بلوغ دوم روانی، مکتب روان‌کاوی کارل یونگ.