معرفی کتاب

کتاب حاضر یکی از آثار ارزشمندی است که ما را با واقعیت گستردگی این نظریات در دنیا آشنا می‌کند. جایگاه مطالعات اسطوره‌شناسی در نظام نقد ادبی و هنری نیز یکی دیگر از مباحث ارزشمند این کتاب است که پیشتر منابعی درباره آن وجود نداشت. نویسنده در این کتاب ضمن بیان مباحث بی‌شماری که در نقد ادبی و هنری با رویکرد اسطوره‌شناختی وجود دارد، کاربرد این رویکرد در مطالعه آثار ادبی و هنری حوزه فرهنگ و تمدن ایران را نیز نشان می‌دهد.

 نقد و رویکردهای نقد ضرورت پیشرفت ادبیات و هنر و به طور کلی فرهنگ هر جامعه‌ای محسوب می‌شوند. بدون نقد و دگرگونی پیشرفت و تکامل حاصل نمی‌شود. نظریه‌ها و روش‌های نقد هر یک به بخشی از اثر هنری می‌پردازند؛ یکی به صورت و دیگری به محتوا، یکی به درون و دیگری به برون متن، یکی به نشانه و دیگری به مضمون و .... این درست است که نقدها همگی کم‌وبیش تقلیل‌گرا هستند؛ اما در عین حال لازم و ضروری‌اند. به همین دلیل است که هرآینه نظریه و روشی نو یا نوشده در عرصۀ ادبیات و هنر ظهور می‌کند و هریک از این رویکردها نیز بر یک عنصر از میان انوع عناصر مرتبط با هنر و ادبیات تأکید ویژه‌ای می‌ورزند.

رویکرد اسطوره‌شناسی ادبیات و هنر بر عنصر اسطوره در متون ادبی ـ هنری تأکید دارند و بر محور همین عنصر به تحقیقات می‌پردازند. از نظر اسطوره‌پژوهان در حوزۀ ادبیات و هنر، عنصر اساسی و کانونی آثار یا دست‌کم بخشی از آثار مربوط به اسطوره می‌شود. بنابراین شناخت اسطوره‌ای یک اثر شناخت کانونی و مرکزی آن است و با رمزگشایی از این عنصر، مهم‌ترین و اساسی‌ترین بخش یک اثر رمزگشایی می‌شود. به همین دلیل برخی از محققان بزرگ زندگی خویش را وقف شناسایی رمزگان اسطوره‌ای کرده‌اند. در این باره نظریه‌ها و روش‌های گوناگونی شکل گرفتند که هر یک در پاسخ به شرایط گفتمان دوران خویش و پارادایم مسلط انجام شده است. اسطوره‌شناسان و محققان ادبی ـ هنری اسطوره‌ها توانسته‌اند همگام با این پارادایم‌ها، نظریه‌ها و روش‌ها حتی تعاریف تازه‌ای از اسطوره و راهبردهای نوینی برای مطالعۀ آن ارائه دهند.

کتاب حاضر می‌کوشد تا نظریه‌ها و روش‌های شکل گرفته در اسطوره‌شناسی ادبی ـ هنری را از آغاز تا به امروز معرفی کند. در این مورد بیشتر بر روی نظریه‌ها و روش‌هایی در روابط بینارشته‌ای اسطوره و ادبیات ـ هنر تمرکز شده است. دانش‌های دیگر نیز به مطالعه اسطوره پرداخته‌اند و حتی مطالعات خویش را بر روی پیکرۀ ادبی و هنری نیز اختصاص داده‌اند، مانند روان‌شناسی یا نشانه‌شناسی، همچنین فلسفه و جامعه‌شناسی؛ اما در موضوع نوشتار حاضر قرار ندارند و نیاز به اثر مستقل دارند.

اثر حاضر بر طرح نظریات جند تن از مهم‌ترین کتاب حاضر می‌کوشد تا نظریه‌ها و روش‌های شکل گرفته در اسطوره‌شناسی ادبی ـ هنری را از آغاز تا به امروز معرفی کند. در این مورد بیشتر بر روی نظریه‌ها و روش‌هایی در روابط بینارشته‌ای اسطوره و ادبیات ـ هنر تمرکز شده است.

اثر حاضر بر طرح نظریات چند تن از مهم‌ترین اسطوره‌شناسان و محققان اسطوره‌ای در حوزۀ ادبیات و هنر بسنده کرده است. این نظریه ـ روش‌ها عبارتند از: تمثیلی توسط کروز، تطبیقی فیولوژیک توسط ماکس مولر، تطبیقی کنش‌گرایانه توسط ژرژ دومزیل، تک‌اسطوره توسط جوزف کمبل، گونه‌شناسانه توسط نورتروپ فرای، اسطوره‌سنجی توسط ژیلبر دوران و پیر برونل، اسطوره‌کاوی توسط دونی دو روژمون و ژیلبر دوران و هربر فیشر، بوطیقای اسطوره‌ای توسط پیر برونل و دومینیک ژلی.

همچنین کوشش شده تا اثر حاضر به معرفی و کاربرد نظریه‌های ارائه شده توسط محققان فوق که همگی غربی هستند، بسنده نشود. به همین‌رو »رلف نیز دو نظر تازه را که فکر می کند برای مطالعۀ اسطوره‌ها به ویژه اسطوره‌های بومی تناسب بیشتر دارند، صورت‌بندی و معرفی کرده است که عبارتند از: اسطوره متن، سراسطوره.

فهرست مطالب این کتاب بدین قرار است:

پیش‌گفتار؛ مقدمه؛ فصل نخست: پیدایش و گسترش دانش اسطوره‌شناسی؛ فصل دوم: اسطوره‌شناسی تطبیقی 1، فیلولوژی؛ فصل سوم: اسطوره‌شناسی تطبیقی 2، کنش‌گرایی؛ فصل چهارم: تک‌اسطوره؛ فصل پنجم: اسطوره ـ گونه‌شناسی؛ فصل ششم: اسطوره‌سنجی؛ فصل هفتم: اسطوره‌کاوی؛ فصل هشتم: بوطیقای اسطوره‌ای؛ فصل نهم: اسطوره ـ متن؛ فصل دهم: سراسطوره؛ نتیجه و کتاب‌نامه.