حیدربابای شهریار در آیینۀ زبان فارسی: همراه متن ترکی آذری
خلاصه
شاهکار شعری «حیدر بابایه سلام» یکی از نمونههای بیبدیل زبان ترکی آذری به شمار میرود.معرفی کتاب
شاهکار شعری «حیدر بابایه سلام» سید محمدحسین شهریار یکی از نمونههای بیبدیل زبان ترکی آذری به شمار میرود. آشناکردن نسل جوان با محتوای معنوی و ذخایر فولکوریک نهفته در آن اولاً به احیای آداب و سنن ارزشمند یکی از بزرگترین اقوام ایرانی ـ اسلامی کمک میکند و روح زیباپرستی، انساندوستی و عدالتخواهی را که جامعۀ امروزی شدیداً بدان نیاز دارد، تقویت میکند. دوماً با فراهمکردن فضای فرحانگیز معنوی و هنری در جامعۀ کنونی میتواند سد استواری در مقابل فرهنگ نامأنوس بیگانه قرار گیرد.
حیدربابا اسم کوهی است روبروی دهکدۀ قیش قورشاق که شهریار دربارۀ آن میگوید: گهوارۀ خاطرات من که کنار رودخانه در فاصلۀ میان قرهچمن معروف و دهکدۀ شنگلآباد واقع شده است.
حیدربابا در این شعر به عنوان کدخدای دائمی دهکده استخدام میشود که همیشه مسلط بوده و چون چشم تاریخ شاهد وقایع و ضبطکنندۀ اعمال مردم است و نیز میتواند نالههای شاعر را در آسمانها منعکس کرده و به گوش همۀ آفاق برساند.
نویسنده ابتدا موضوع «ترجمۀ شعر به شعر» را اجمالاً بررسی کرده است. با توجه به بررسی مشکلات ترجمه و به ویژه ترجمۀ شعر، نظریات مختلفی را دربارۀ شعر و ترجمه و مشکلات آن ارائه کرده و مینویسد: عوامل بیشماری از قبیل ظرفیت و ویژگی زبان مقصد، تنوع و حجم گنجینۀ لغات آن زبان، همگروهبودن یا نبودن دو زبان مبدأ و مقصد، تسلط مترجم به هر دو زبان، وزن و قالبی که برای بازسرایی اثر انتخاب میشود و دیگر عوامل متغیر و سیال شناخته و ناشناخته، دست به دست هم میدهند و در روند ترجمه و برآیند آن نفیاً و اثباتاً تأثیر میگذارند. در میان همۀ این عوامل، آنچه از نظر نویسنده از اهمیت بیشتری برخوردار است؛ همدلی، همنوایی و همدردی مترجم با شاعر اصلی است. با این حال وی بر این نظر است: اگر «سلام بر حیدربابا» از طرف تواناترین شاعر دوزبانه، به زبان ادبی فخیم فارسی ترجمه شود، باز هم وقتی خوانندۀ ترکزبان، آن را در آیینۀ زبان فارسی تماشا میکند، دو نوع احساس متفاوت خواهد داشت: ترجمه را به عنوان یک اثر هنری والا خواهد ستود، امّا خواهد گفت: این تصویر حیدر بابا نیست.
در این بخش همچنین به مشکلات ویژۀ ترجمۀ «سلام بر حیدربابا» پرداخته شده و مستدلاً ثابت شده آن بخش از آثار ادبی زبان ترکی آذری که از ادبیات شفاهی ترکی سرچشمه گرفته و به زبان ساده و بیپیرایۀ مردم سروده شدهاند، قابل ترجمۀ دقیق به زبان ادبی فاخر نیستند و دلایل تاریخی آن را بیان نموده است. وی مینویسد: زبان فاخر ادبی فارسی، با شعر هجایی ـ مردمی ترکی، به اعتبار منشأشان تفاوت ماهوی دارند و عدم توفیق در ترجمۀ یک شعر مردمی ترکی مانند «سلام بر حیدربابا» به شعر کلاسیک فارسی، دور از انتظار نیست. در ادامۀ گفتار، موضوع خودیابی شعر مردمی ـ فولکلوریک ترکی آذری بررسی شده است آنگاه توضیحاتی دربارۀ ویژگی ترجمۀ حاضر، وزن منظومه و همخوانی ترجمه و متن داده شده است. نویسنده همچنین آیین نگارش متن ترکی حیدربابا را ارائه داده است که باعث سهولت در بهترخواندن منظومه میگردد. همچنین زندگینامۀ شهریار را اگرچه فشرده و متناسب با حجم کتاب، اما با دقّت نظر در رفع ابهام و تثبیت تاریخ تولّد شاعر، نوشته شده و به کتاب افزوده شده است.
پس از اتمام بحث و گفتار، نویسنده و مترجم با اعتماد کامل به صحت و دقّت کار خود، متن اصلی «سلام بر حیدربابا» را در ذیل ترجمۀ فارسی آن آورده و مقایسۀ اصل و ترجمۀ هر بند از منظومه را برای خوانندگان این کتاب تسهیل نموده است. افزون بر آن در پاورقیها به نکاتی از قبیل اصلاح اشتباهات املایی در سایر نسخهها اشاره کرده و آگاهیهای مفیدی در زمینۀ شهریارشناختی در اختیار خواننده قرار داده است.
فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:
سخن مترجم، ترجمۀ شعر به شعر، مشکلات ویژۀ ترجمۀ حیدربابا و سایر اثار فولکوریک، تفاوت ماهوی شعر کلاسیک فارسی و شعر مردمی ترکی، خودیابی شعر مردمی ترکی آذری، توضیحی دربارۀ ویژگیهای این ترجمه، زندگینامۀ شهریار، مقدمه به قلم شهریار برای چاپ نحست حیدربابا، متن و ترجمۀ فارسی حیدربابا بخش نخست، تأملی در بخش دوم حیدربابا، متن و ترجمۀ فارسی بخش دوم حیدربابا، راهنمای حیدربابا به قلم شهریار.
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
سلام بر حیدربابا: ترجمۀ حیدربابای شهریار به شعر فارسی
امیرحسین الهیاریاین کتاب کاملترین ترجمه از جاودانۀ حیدربابای استاد شهریار است. در مقدمۀ کتاب به تشریح ویژگیهای م
صوفی و شعر: یوطیقای شعر صوفیانه در عثمانی
محمود ارول قلیچنویسنده در این کتاب، درصدد تبیین آبشخور اصلی شعر صوفیانه در سرزمین پهناور عثمانی و ارزیابی نحوه و می
نظری یافت نشد.