مغازله در خون (جستاری در نقد و بررسی سرودههای پیشروان شعر پایداری ایران و شعر دفاع مقدس ایلام)
خلاصه
شعر پایداری ایران در دورۀ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تجلی و نمودی جهانی یافته است و شاعران پایداری در دورۀ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در شکوفایی و تدوین ساختار این ژانر ادبی که بعدها تحت عناوین دیگری چون ادبیات مقاومت، ادبیات جنگ، ادبیات انقلاب و ادبیات دفاع مقدس در حوزۀ ادب فارسی ایران مطرح شد، نقش بسزایی را ایفا نمودهاند.معرفی کتاب
در طول تاریخ بشریت، همواره حکومتها و قدرتهای ظالم و سرکوبگری به صحنه آمدهاند که با استفاده از زور و ضایعنمودن حقوق مادی و معنوی انسانها و ملتهای مظلوم، همواره به قدرت و حاکمیت خود در جهان استمرار بخشیدهاند. بنابراین مردم مظلومی که در طول تاریخ با چنین حکومتهای جابری به مقابله پرداختهاند، بدون تردید همان کسانی هستند که نخستین جرقههای ادبیات پایداری و به تبع آن شعر پایداری را در جهان روشن کردهاند. از این مقدمۀ کوتاه به این نتیجه میرسیم که ادبیات پایداری در ایران نیز مقولۀ مقدسی است که نشأت گرفته از مقاومتها و مبارزههای جانانه و اعتراضهای شجاعانۀ شاعران و نویسندگانی است که از نزدیک شاهد درد و مرارتهای طاقتفرسای ملت خود بودهاند و هرگز در مقابل این ظلم و تعدی کمترین عجز و ناتوانی را نشان ندادهاند که یکی از نمونههای آنها اعتراض علیه قراردادهای ننگین ترکمنچای و گلستان در دورۀ مشروطه است. اکنون با توجه به تحلیلها و نقد و نظرات مندرج در این تخقیق میتوان گفت شعر پایداری به عنوان یک ژانر ادبی مستقل دربرگیرندۀ شاخصهها و جنبههای متنوع و مخصوص به خود است و در این راستا از آغاز اسلام تا پایان امامت معصومین (ع) و همچنین از آغاز مشروطه در ایران تا پایان حکومت پهلوی شاعران و نویسندگان متعددی در این حوزه فعالیت داشتهاند که ملکالشعرای بهار و دهخدا مشهورترین آنها هستند.
نتایج مهمی که از بررسی شعر پایداری ایران از مشروطیت تا پایان حکومت پهلوی و شعر دفاع مقدس ایران و استان ایلام در این کتاب به دست آمده، عبارتند از:
1. تمامی شاعران پایداری از مشروطیت تا پایان پهلوی، مضامینی چون آزادیخواهی، استقلال، اعتراض، وطنپرستی و پایداری را در شعر خود گنجاندهاند. 2. شعر پایداری ایران زاییده و برخاسته از مقاومت و مبارزۀ ملتها در مقابل حاکمان جور است. 3. شاعران پایداری ایران در روشنگری و تنویر افکار مردم در دوران حکومتهای جابر نقش مهم و قابل قبولی داشتهاند. 4. اعتراضهای شاعران پایداری در قالب تعابیر ساده، تناسبهای معنوی و واقعی و استعارهها و تشبیهات ملموس در زمان آنان متجلی شده است. 5. شفافیت و سادگی زبان در شعر پایداری یکی از مهمترین ویژگیهای سبکی و ادبی آن است. 6. شعر پایداری هم اکنون به عنوان یک ژانر ادبی در جهان و به ویژه در ایران و عرب موجی را ایجاد کرده است که اغلب جریانهای اصلی ساختمان و انواع صورتهای شعری معاصر را تحت پوشش قرار داده است. 7. شعر مقاومت با توجه به دورنمایۀ فکری، دینی و مذهبی و حماسی آن هرگز دچار ضعف و تاریکی نشده است. 8. شعر دفاع مقدس از شعر انقلاب تأثیر پذیرفته است؛ زیرا شعر انقلاب دارای ساختار مذهبی و نوعی ایدئولوژی خاص است که با تکیه بر آیین و اعتقادات دینی کی ملت پدیدار شده است. 9. شعر دفاع مقدس الگوهای کلاسیک و کهنه را در زبان و اندیشه کنار گذاشته و با اندیشهای که آکنده از جلوههای تازه و زبانی نوگرا است، ساختاری جدید را در این ژانر ادبی رقم زده است. 10. شعر دفاع مقدس توسط شاعرانی چون قیصر امینپور، سیدحسن حسینی، حسین اسرافیلی، یوسفعلی میرشکاک، حمید سبزواری، علی معلم، علیرضا قزوه و ... به شکوفایی رسیده است. 11. مهمترین مضامین شعر دفاع مقدس حماسه، مهدویتگرایی، انساندوستی، تلفیق حماسه و عرفان، عاشورا، مذهب و دین، اعتراض، تکریم شهادتطلبان، ایثارگران و آزادگان، توصیف دفاع مقدس و ... است. 12. مهمترین قالبهای شعر دفاع مقدس مثنوی، غزل، نیمایی، سپید، دوبیتی و رباعی است. 13. مهمترین ویژگیهای سبک شعر دفاع مقدس عاطفیبودن، عینیتگرایی، ازدحام تصاویر، نمادگرایی در حوزۀ دین و مذهب، سمبلگرایی، تنوع در قالبهای شعری، تأثیرپذیری از شعر شاعرانی چون علی معلم، حمید سبزواری، مهرداد اوستا، شهریار، مشفق کاشانی و محمود کاشانی تنوع در فرم و ساختار شعر، واقعگرایی، استفاده از غزل به عنوان پرکاربردترین قالبهای شعری دفاع مقدس در ادبیات فارسی، بهرهگیری از ایجاز و تنوع در اوزان و قوافی است. 14. شعر دفاع مقدس ایلام به دامنۀ شعر دفاع مقدس کشور گسترش قابل توجهی داده است و اغلب جنبهها و شاخصههای شعر دفاع مقدس کشور در آن موجود است. 15. شعر دفاع مقدس ایلام زبانی ساده و صمیمی است و از جنبههای مستقلی چون عاطفه و عینیتگرایی و اشاره به اسامی و القاب شهدای استان برخوردار است. 16. شاعران دفاع مقدس ایلام بیشتر از قالب غزل و مثنوی و شعر سپید استفاده کردهاند. 17. در شعر شاعران دفاع مقدس ایلام، حوزۀ موسیقی شعر مورد توجه قرار گرفته است و از انواع موسیقیهای کناری، بیرونی، داخلی و معنوی بهرهگیری کافی به عمل آمده است. 18. پرکاربردترین نوع موسیقی بهکارگیری شده در شعر دفاع مقدس ایلام که جلوۀ بسیار خوبی به این اشعار داده است، موسیقی معنوی است.
فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:
بخش اول: کلیاتی در مورد شعر پایداری:
فصل اول: تعریف شعر پایداری؛ تمایز شعر پایداری با شعر دفاع مقدس؛ جهانشمولی شعر پایداری و تأثیرپذیری آن از شعر و ادبیات جهان؛ نگاهی به دورههای آغازین و اوج و افول شعر پایداری؛ شعر پایداری در دورۀ پیش از اسلام؛ شعر پایداری در دورۀ اسلام؛ شعر پایداری در دورۀ ائمه؛ شعر پایداری در دورۀ پس از واقعۀ کربلا؛ شعر پایداری در دورۀ مشروطه؛ شعر پایداری در دورۀ انقلاب اسلامی؛ شعر پایداری در دورۀ دفاع مقدس؛ بررسی تحلیلی نمونههایی از شعر پایداری ایران و جهان.
فصل دوم: مهمترین مضامین شعر پایداری؛ ظلمستیزی؛ یادکرد کشتگان راه آزادی؛ بیدارگری سیاسی و اجتماعی؛ حب وطن؛ اعتراض و انعکاس واقعیتها؛ آزادیخواهی؛ نمادگرایی؛ گرایش به هجاگویی؛ حماسهپردازی.
بخش دوم: شعر دفاع مقدس: فصل اول: نگاهی تحلیلی به شعر دفاع مقدس و تعریف آن؛ نقش شعر دفاع مقدس در بسط شعر پایداری؛ تأثیر شعر انقلاب اسلامی در شعر دفاع مقدس؛ شاعران دفاع مقدس، تأملات، کنشها و واکنشها.
فصل دوم: مهمترین مضامین شعر دفاع مقدس؛ تلفیق حماسه و عرفان؛ تأثیر مضامین عاشورایی؛ اعتراض؛ تکریم شهادتطلبان، ایثارگران و آزادگان؛ توصیف دفاع مقدس؛ ولایتمداری و تقدیس امام خمینی؛ ستایش رزمندگان؛ تهییج و تشویق؛ سوگسرایی جنگ و سوگواری شهیدان؛ انتقاد به بیاعتنایان به جنگ، تقبیح نفس عافیتجو و تنبه و آگاهی؛ مهدویتگرایی؛ همگرایی با شعر فلسطین.
فصل سوم: قالبهای شعر دفاع مقدس؛ غزل؛ مثنوی؛ قالب نیمایی؛ قالب سپید؛ قالبهای کوتاه؛ دوبیتی؛ رباعی؛ چهارپاره.
بخش سوم: پیشینۀ تاریخی شعر و ادب در استان ایلام: فصل اول: زبان و ادبیات ایلام از آغاز تا پیش از انقلاب اسلامی؛ پیشینۀ شعر فارسی در استان ایلام؛ شعر فارسی ایلام از آغاز تا قبل از حکومت والیان؛ شعر فارسی ایلام در دورۀ والیان؛ شعر فارسی ایلام از ابتدای حکومت پهلوی تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران؛ شعر فارسی ایلام در دورۀ انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تاکنون.
فصل دوم: بررسی ساختار و محتوای نمونههایی از آثار سرآمدان شعر دفاع مقدس در استان ایلام: عبدالجبار کاکایی، حبیبالله بخشوده، بهروز سپیدنامه، جلیل صفربیگی، محمدعلی قاسمی، عبدالحسین رستمی.
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب