معرفی کتاب

این کتاب مجموعه‌ای از مقالات تحقیقی است که از سه دیدگاه معنای رمز و اسطوره را بررسی می‌کنند؛ نخست: ددیگاه روانکاوی که از دیرباز مکتبی بر آن پایه بنیان یافته است و این مکتب امروزه اگرچه بر خلاف آنچه در آغاز بود، یکپارچه نیست؛ ولی استوار است و پیروان و دوست‌داران فراوان دارد. به قول منقدی «الگوی همۀ نوشته‌های روانکاو (برای مردم) بر خلاف آنچه انتظار می‌توان داشت، کتاب پنج روانکاوی فروید که روایات زنده و پیچیده‌ای است که با حوصله و شکیبایی نگارش یافته یا کتاب خیره‌کنندۀ وی تعبیر خواب که مفتاح کار و تجربۀ روانکاوی را به دست می‌دهد و حتی کتاب آشوب تمدن که تفکر شخصی و گنگ و دودآلود فروید سالخوردۀ فیلسوف است، نیست؛ بلکه سرمشق و نمونه، مجلدی به نام تحقیق در کاربرد روانکاوی است که جزء انتشارات کتاب‌های جیبی به فروش می‌رسد؛ اما کاربرد روانکاوی در چه مقولاتی؟ در مورد قصه ای از هوفمن، دربارۀ پیکره‌ای یونانی، در باب تندیس موسی اثر میکل آنژ، در خصوص هذیان‌گویی مذهبی .... یعنی در همه چیز مگر در خصوص آنچه که عمده و اساسی است: درمان و کاربست آن». این ملاحظۀ صائب، حاکی از مقبولی دیدگاه روانکاوی در نقد و بررسی هنر و ادب و رمز و مثل و اسطوره است. در این مقوله روان‌شناسی کارل گوستاویونگ جایگاهی ویژه دارد که جداگانه باید بررسی شود و نظر به آنکه نگارنده در حد توان خویش جایی دیگر به آن پرداخته است، در این کتاب فقط به نقل یک مقاله از وی بسنده می‌شود.

دیدگاه دوم، دیدگاه اصالت ساختار است که با بهره‌گیری از روانکاوی، به مصاف مارکسیسم رفته است و مکتبی است که اینک شاداب و شکوفاست و در میهن ما به درستی شناخته شده نیست.

دیدگاه سوم ویژۀ کسانی است که اهل ایمانند و سنت‌های روحانی را پاس می‌دارند و به مبدأ نظر دارند. این دسته که سه تن از برجسته‌ترین آنها رنه گنون، تیتوس بورکهارت و فریتیوف شوئون هستند، بی هیچ مضایقه و ملاحظه به رنسانس و اومانیسم در غرب سخت می‌تازند. البته اینگونه ایرادها و نکته‌جویی‌ها و خرده‌گیری‌های ایشان بیشتر نصیب مردمی می‌شود که میراث‌دار رنسانس‌اند و عصر روشنگری را پشت سر نهاده‌اند و از غلبۀ مادی‌گری و سلطۀ اقتصاد و صنعت و فقد قداست عذاب دیده‌اند. با این همه شناخت آن نحوۀ دید، برای ما نیز سودمند است؛ گرچه رنسانسی نداشته‌ایم و آشنایی ما با معارف غرب که بیشتر به اخذ ظواهر آن فرهنگ به صورتی پراکنده و مغشوش محدود می‌شود، رنسانس به شمار نمی‌آید و بنابراین ممکن است آن همه کینه‌ورزی در حق رنسانس و اومانیسم که در نوشته‌های منتقدین متعهد سرزمین ما نیز جای‌جای انعکاس یافته است، مایۀ شگفتی برخی از نکته‌سنجان باشد؛ اما نظرات این سه تن در زمینۀ ادب و هنر و رمز وسنت، فط به مذمت رنسانس و اومانیسم غرب منحصر نمی‌شود و افزون بر اینکه شناخت آن انتقادها دربردارندۀ این فایده نیز هست که دقیقاً بدانیم برای چه با رنسانس می‌ستیزند و مسئله و مشکل از دیدگاه آنان چیست و در کجاست؟

فهرست مطالب این کتاب بدین قرار است:

یادداشت مترجم

بخش اول: نمادپردازی (رنه لافورگ، رنه آلندی)؛ پیکاسو (کارل گوستاو یونگ)؛ نقد نظریۀ رمزپردازی فروید (دان اسپربر)؛ روایات اساطیری و معتقدات مردمی قبایل آفریقایی دربارۀ زن (ژرژ بالاندیه).

بخش دوم: ساختارهای نقلی اسطوره (هارالد وینریچ)؛ ادبیات و اسطوره (نورتروپ فرای)؛ کتاب‌شناسی من‌باب مدخلی بر بررسی اسطوره.

بخش سوم: سنت و ناخودآگاهی (رنه گنون)؛ منطق الطیر (رنه گنون)؛ سیف‌الاسلام (رنه گنون) و روح نمادپرداز (فریتیوف شوئون).