معرفی کتاب

آیا سِنِک فیلسوف است؟ این سؤالی است بنیادین که از دیرزمان، چالشخیز بوده است و مایۀ چند و چون؛ پرسشی که پاسخ بدان دو گروه ناساز از اندیشمندان و بینش‌‌پژوهان و تاریخ‌نگاران اندیشه را پدید آورده است و رویاروی یکدیگر نهاده است. نمونه را از سویی اندیشمندی نامدار چون هگل سنک را شایستۀ آن نمی‌داند که فیلسوف نامیده شود. در برابر از دیگر سوی اندیشه‌پژوهانی چون پ.ابنک و ژ.م. آندره که کتابی خُرد دربارۀ سنک نوشته‌اند، بر این باورند که «اگر فلسفه‌ای رومی در کار باشد، آن را در گرو سنک هستیم و کمابیش تنها در گرو او».

آیا در هر جامعه و در هر نهادمان و وضعیتی می‌توان فیلسوف بود؟ یا به سخنی باریک‌تر آیا کسی که توانگرترین مردان روزگار است، می‌تواند اندیشه ورزید و به فلسفه پرداخت؟ آیا آنگاه که در تاروپود زندگی اجتماعی و بایستگی‌های آن گرفتاریم، به فلسفه می‌توانیم پرداخت و اندیشه می‌توانیم ورزید؟ این پرسش‌ها شاید پیش‌درآمدهای پرسشی بنیادین‌ترند؛ پرسش دربارۀ پیوند فلسفه با قدرت سیاسی، پرسشی که سِنِک را نیز نمی‌توانست برنینگیزد و به خود در نکشد، آن فیلسوف رواقی را؛ مردی که به گونه‌ای افسانه رنگ، فراخدست بود و توانگر بود و آموزگار نرون.

سنک اندیشمندی رواقی و اخلاق‌گرای وامدار سگ‌آیینانی چون دیوژن بود و در بنیادهای اندیشمانی و فلسفی همسوی همروی با آنان و پرشور زندگانی ساده و بی‌آلایش و پارسایانه را اندرز می‌گفت، در رفتار و کردار و چگونگی زیست شیوه‌ای یکسره ناساز و ناهماهنگ با شیوۀ آنان را در پیش می‌گرفت. سنک نه تنها از زندگانی شکوهمند و توانگرانه و از پیشه‌ها و پایگاه‌های دیوانی و فرمانروایانه تن در نمی‌زد، در شمار بلندپایه‌ترین دیوانیان بود و در ناز و نوش روزگار می‌گذرانید و در شیوۀ زیست او کمترین نمود و نشانی از زندگانی سگ‌آیینانه یا حتی کمجویانه و خرسندانه دیده نمی‌شد. از این روی او نمونه‌ای والا از فیلسوفان فرمانروا یا فرمانروایان فیلسوف به شمار می‌توانست آمد که در آرمانشهرهای پاره‌ای از اندیشمندان و فرزانگان آرزو برده شده بود.

در ابتدای کتاب اول (زندگی در بهروزی)آمده است:

گالیون برادرم! زیستن در بهروزی همان است که همۀ آدمیانش می‌خواهند؛ اما در بازشناخت و دریافت آنچه زندگانی را بهروزانه می‌گرداند، در تاریکی به سر می‌برند. نیز رسیدن به زندگانی در بهروزی به همان اندازه اندک آسان است که آنان که بدان راه می‌خواهند برد، اگر در یافتن راه فریفته شوند، از آن به دور می‌افتند و بدان نمی‌توانند رسید.

در ابتدای کتاب دوم (کوتاهی زندگی) آمده است:

ای پولینوس! بسیاری از خاکیان میرا از بدی و آزارندگی سرشت و طبیعت می‌نالند: ما به پاس پاره‌ای ناچیز از زمان زاده شده‌ایم و دم‌ها و پنگان‌هایی که به ما داده شده است، آنچنان پرشتاب می‌پویند و می‌گذرند که اگر شماری بس اندک از مردمان را به کناری بنهیم، زندگی ما را در آن هنگام وامی‌گذارد که ما زیستن را می‌بسیجیم و آماده می‌شویم.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

فرزانۀ فرمانران؛ زندگی در بهروزی:
نیکویی خدایاگان و دانایی؛ راه توده‌های مردم راه راه نیک و درست نیست؛ بازنمود نیکویی خدایگان؛ چالش باداپیکوری؛ نیکویی خداگان کامه و لذت نیست؛ چالشنامۀ پاداراسطویی؛ فرآمد نخستین بخش؛ فیلسوف و نیکویی‌های این جهان؛ نگاره‌گرایان به دانایی؛ رادی، دهش آشان نیست؛ گفتارهای گرایان به دانایی و دانا؛ دیگرسانی دانا از نادان.

کوتاهی زندگی:

زمینۀ جستار: زندگی بر افزون کوتاه نیست؛ چگونه زمانمان را به هرز و هدر می‌دهیم؛ نمونه‌های تاریخی؛ دل‌مشغولان زندگیشان را از دست می‌دهند؛ پِش‌نِهاتَگ؛ گرفتاران دل‌مشغول نمی‌توانند از زمان بهره؛ دانایان و آسودگی؛ گرفتاران دل‌مشغول و زمان؛ انگیختن پولینوس؛ سخن فرجامین؛ رخدادنگار زندگانی سنک؛ فرهنگ واژگان.