معرفی کتاب

اللهیار صالح در سال 1315 قمری در اطراف شهر کاشان در قریۀ "آران" به دنیا آمد. در آن موقع پدر ایشان مرحوم میرزا حسن خان مبصرالممالک، نایب‌الحکومه (بخشدار) دهستان آران، بیدگل و نوش‌آباد که متصل به یکدیگرند، بوده است.

سنین کودکی و نوجوانی وی همراه با فقر و به اصطلاح با سرخ‌نگهداشتن صورت به وسیلۀ سیلی سپری شده و پدر او با وجود داشتن عنوان و احترام در میان مردم فاقد ثروت و مکنت کافی بوده است؛ اما مادر مدیر و مدبر اللهیارخان با خون دل‌خوردن به هر ترتیب حفظ ظاهر می‌کرده و حیثیت و شئون خانوادگی را پابرجا نگه می‌داشته است.

مسافرت وی به تهران برای ادامۀ تحصیل، در سنین سیزده ـ چهارده سالگی اتفاق می‌افتد. از فعالیت‌های غیر تحصیلی صالح در مدرسۀ آمریکایی مطالب گفتنی زیاد است؛ از جمله اینکه از بدو تأسیس مدرسه تا چندسال به دلیل نفوذ عناصر کلیمی روزهای شنبه و یکشنبه، مدرسه برای آنان تعطیل می‌شد؛ ولی روزهای جمعه دایر بود. این جریان احساسات ملی و قومی اطفال مسلمان را جریحه‌دار می‌کرد و با سنن و آیین کهن آنها سازگار نبود، شاگردان کلاسی که آقای صالح عضویت آن را داشت، اولین گروهی بودند که به این مطلب توجه پیدا کرده و شدیداً به اولیای مدرسه اعتراض کردند و چون اولیای مدرسه به اعتراض و تظاهر احساسات شاگردان توجهی نکردند، گروه معترض برای اولین بار در مدرسه اعلام اعتصاب نموده و شاگردان را به حالت اجتماع به خیابان هدایت نمودند که اثر فوری این اعتراض بازگشت تعطیلی مدارس از شنبه و یکشنبه به جمعه بود و این اولین تظاهرات و اعتراض دانش‌آموزی در تهران بود.

در سال 1295 شمسی با "دولامبرت" برادرزن وزیر مختار آمریکا و دبیر سفارت در تهران آشنا شد و پس از توزیع اعانه به مردم، به پیشنهاد وی به سمت مترجمی در سفارت آمریکا پرداخت که به مدت ده سال ادامه داشت و در سال 1306 به دعوت مرحوم علی اکبر داور وارد خدمت عدلیه شد.

دوران خدمت صالح در عدلیه تا سال 1312 که مرحوم داور به سمت وزیر مالیه تعیین گردید، ادامه یافت و داور کسانی را که در عدلیه با اخلاق و رفتار آنها اشنا شده بود، از وزارت عدلیه به مالیه منتقل کرد که صالح به محض انتقال به وزارت مالیه به ریاست کل انحصار دخانیات که یکی از مهم‌ترین ادارات وزارت مالیه بود، منصوب شد و پس از چندی از ادارۀ کل دخانیات به ادارۀ کل انحصار تریاک و سپس سرپرست کل گمرک و از آنجا به مقام مدیریت کل وزارت مالیه رسید.

سرانجام اللهیار صالح در سال 1360 بدرود حیات گفت و با جهان ما وداع کرد. مسلماً او بسیاری از گفتنی‌ها دربارۀ وقایع تاریخی را با خود به زیر خاک برده بود.

این کتاب در چهار بخش آمده است:

بخش اول: سرگذشت اللهیار صالح از زبان او، 1276 ـ 1321؛ بخش دوم: دنبالۀ سرگذشت از روی نوشته‌ها و شنیده‌ها، 1321 ـ 1360؛ بخش سوم: ضمایم و اسناد؛ بخش چهارم: عکس‌ها.