معرفی کتاب

نویسنده در این کتاب می‌کوشد تا با بررسی چهار بانوی داستان‌نویس ایرانی نحوۀ شخصیت‌پردازی آنان را به‌ویژه در آفرینش قهرمانان زن برای خواننده روشن کند.

در دوردست زندگی انسان، زنان قصه‌گویان تاریخ حیات بشری بوده‌اند: آنگاه که داروی آرام ساختن و آگاه ساختن کودک خویش را در قصه‌ها می‌جسته‌اند تا آنگاه که «شهرزاد» نجات جان خویش را در روایت هزار و یک شبۀ داستانی جست که پادشاه کینه‌جوی را در خواب و آرزوی شبی دیگر فرو برد. اما آنگاه که روایت این قصه‌ها از لب به قلم رسید دیگر زنان راویان قصه‌ها نبودند بلکه خلاقیت قلم در حیطۀ قدرت مردان قرار گرفت. داستان‌هایی که مردان داستان‌نویس نگاشته‌اند بنابر طبیعت زندگی قلمرو همزیستی مردان و زنان جامعۀ پیرامون آنها بوده است. این داستان‌نویسان در آفرینش قهرمانان مذکر می‌توانسته‌اند خلق و خوی خود و یا دوستان و آشنایی همجنس خود را معیار خلق قهرمانانی با خلق و خوی‌های متفاوت قرار دهند اما در آفرینش قهرمانان زن، همواره این اشکال اساسی وجود داشته که «بواسطه» از جانب زنان سخن گفته‌اند و «بواسطه» بیان کنندۀ عواطف و احساسات آنها بوده‌اند و این «بواسطه بودن‌ها» تا اندازه‌ای از اصالت داستان‌های واقعگرایانۀ آنان کاسته است.

در دورۀ معاصر با ورود زنان به قلمرو خلاقیت‌های ادبی نوع دیگری  از داستان‌نویسی پدیدار شد که خالق قهرمانان آن، زنان بودند. اما این دسته از زنان بویژه در مشرق زمین در تجربه‌های زندگی برای آفریدن قهرمانان متنوع با آزادی عمل چندانی روبرو نبودند. محدودیت‌هایی که عرف و عادت‌های جامعه در برابر آنان می‌گسترد خلاقیت این گروه از نویسندگان را در دیوارهای چهارگانۀ خانه و یا اداره قرار می‌داد از این‌رو داستان‌نویسان «جنس دوم» بیشتر خانگی می‌اندیشیدند و بیشتر عاطفی خلق می‌کردند و قهرمانان عاطفی آنها غالباً زن بودند.

بررسی شخصیت‌پردازی قهرمانان زن در آثار زنان داستان‌نویس از مباحث پرجاذبه‌ای است که نقد «اصالت زن» به آن می‌پردازد و در این کتاب خانم نرگس باقری که خود بانویی علاقه‌مند به خلاقیت‌های ادبی است کوشش می‌کند تا با بررسی داستان‌های چهار بانوی داستان‌نویس ایرانی (سیمین دانشور، مهشید امیرشاهی، غزاله علیزاده و شهرنوش پارسی‌پور) نحوۀ شخصیت‌پردازی آنان را بویژه در آفرینش قهرمانان زن برای خواننده روشن سازد و با بررسی جایگاه طبقاتی هر داستان‌نویس، دخالت این جایگاه در اندیشه‌ها و رفتار قهرمانان را تبیین کند. چنین کوششی طبعاً نویسنده کتاب را از حوزۀ نقد «اصالت زن» به نقد جامعه‌شناختی آثار ادبی می‌کشاند و روشنایی دیگری بر جستجوهای او می‌افکند. همچنین روشن ساختن این موضوع که قهرمانان زن در آثار زنان داستان‌نویس در قیاس با قهرمانان زن در آثار مردان داستان‌نویس در کدام سوی مرزهای عقلانی بودن و عاطفی بودن و یا آمیختگی این دو جانب اندیشه قرار دارند از جستجوهای موشکافانۀ نویسنده کتاب خبر می‌دهد. و سرانجام نویسندۀ این کتاب کوشیده است تا آفرینش قهرمانان زن در آثار داستان‌نویسان زن را با آفرینش قهرمانان زن در آثار داستان‌نویسان مرد (صادق هدایت، به آذین، بزرگ علوی، علی محمد افغانی و محمد دولت‌آبادی) بسنجد و میزان توفیق هر گروه (مونث و مذکر) را برای خواننده روشن سازد.

فهرست مطالب این کتاب بدین‌قرار است:

سخن پیشین؛ مقدمه (به قلم دکتر یدالله جلالی پندری)؛ شخصیت (کاراکتر)؛ زنان داستان‌نویس و انتخاب راوی؛ انعکاس روحیات نویسنده در شخصیت‌ها؛ شخصیت‌ها و طبقۀ اجتماعی آنها؛ شخصیت‌های اصلی و فرعی زن در داستان‌ها؛ جنسیت (مردستیزی و زن‌ستیزی در داستان‌ها)؛ جنبه‌های عقلانی و عاطفی شخصیت‌های زن در داستان‌ها؛ زنان سلطه و زنان تسلیم؛ زنان و حوادث در داستان‌ها؛ زنان در برابر مردان؛ فهرست منابع و مآخذ.