معرفی کتاب

اکنون بیش از سه دهه از ظهور جریانی نیرومند و بالنده با نام «شعر انقلاب اسلامی» می‌گذرد. اگرچه از پیشینۀ این جریان به اواخر دهۀ چهل و اوایل دهۀ پنجاه برمی‌گردد، در عمل این شعر قوام و شکل نهایی خود را در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی پیدا کرد.

شکی نیست که شعر انقلاب حاصل تلاش گروه وسیعی از شاعران سراسر کشور بود. مرور خاطرات آن سال‌ها، شخصیت‌های زیادی را به یاد می‌آورد که به طور مستمر و فعال در عرصۀ حاضر بوده‌آند؛ در جلسات شعرخوانی و نقد و بررسی شعر خوش درخشیده‌اند و کتاب چاپ کرده‌اند؛ ولی باید پذیرفت که هستۀ شعر انقلاب در «حوزۀ اندیشه و هنر اسلامی» شکل گرفت. در اینجا بود که حلقۀ شعری فراهم آمد که در مدت کوتاهی با حضور چند شاعر پرشور و تأثیرگذار به کانونی مواج و حرکت‌آفرین بدل شد و توانست پل پیوندی باشد برای تبدیل شور و شعور و شعار انقلاب اسلامی به شعر انقلاب.

اکنون پس از گذشت سه دهه از عمر آشکار شعر انقلاب اسلامی و با رسیدن آن به تعریف روشن و ویژگی‌های برجسته، وقت آن است که با مرور این کارنامۀ شکوهمند و با تأکید بر شعر چهره‌های شاخص این جریان، به نقد و بررسی آن بپردازیم.

نگارنده در بخشی از مقدمۀ خود بر این کتاب نوشته است: نمی‌توانم گفت که این نقدها بر پایه مکاتب و شیوه‌های علمی نقد ادبی استوار است. نقدنویسی همانند پژوهشگری، روزنامه نگاری، ویراستاری، کتاب‌آرایی و دیگر مشاغلی که در این سال‌ها داشته‌ام، برایم بیشتر تجربی بوده است و متأثر از ذوق و سلیقه؛ ولی باز به تجربه حس کرده‌ام که اینگونه نقدها بیش از نقدهای کاملاً علمی و آکادمیک شاعران جوان را خوش آمده است؛ شاید چون از منظر یک شاعر و نیازها و انتظاراتی که دارد به آثار نگریسته‌ام.

کانون توجه در این نقدها جریان شعر انقلاب در دهه‌های پنجاه و شصت و شاعران سرشناس آن بوده است. البته نگارنده کوشیده است که سیر کار هر شاعر را تا سال‌های اخیر یا واپسین سال‌های حیات او پی گیرد.

هفت نقد از ده نقد این کتاب، تازه است و به نیت همین مجموعه در فاصلۀ زمانی تابستان 1388 تا تابستان 1389 نوشته شده است. سه نقد دیگر، یعنی نقد آثار علی معلم ، قیصر امین‌پور و حسن حسینی پیش‌تر و به مناسبت‌هایی نوشته شده و گاه چاپ شده است که در این کتاب فقط کامل و بازنگری شده است. افزون بر این نقدها، نگارنده متن مقاله‌ای را که دربارۀ سیر شعر انقلاب اسلامی برای مجلۀ سوره نوشته بود، با بازنگری با نام «شعر انقلاب در یک نگاه» در مطلع کتاب گذاشته است تا هم تصویری اجمالی از این جریان ادبی پیش چشم خوانندگان بیاید و هم در تک‌تک نقدها به طرح بعضی مباحث کلی نیاز نباشد.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است: پیش‌گفتار، مقدمۀ مؤلف، شعر انقلاب در یک نگاه، حمید سبزواری، مهرداد اوستا، طاهره صفارزاده، علی موسوی گرمارودی، نصرالله مردانی، علی معلم دامغانی، سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور، احمد عزیزی و سلمان هراتی.