معرفی کتاب

کنیۀ وی ابوالقاسم و نامش جنید است که در ابتدای تألیفاتش «شدالازار» و «حدائق الانوار» ذکر شده و تخلص وی جنید است که در میانه و پایان اشعارش مثبت است.

با توجه به اشارات جنید در شدالازار و نیز مطالب رسالۀ باکورةالادب، جنید با علوم قرآنی تفسیر، قرادت، حدیث و نیز مراتب مختلف تصوف و عرفان آشنایی داشته است. همچنین با توجه به دیوانش، وی با روایات دینی و تاریخ اسلام و نیز متون تصوف آشنایی داشته و با توجه به آثاری که به عربی تألیف کرده، به زبان عربی به طور کامل و کافی مسلط بوده و خود نیز شعر عربی می‌سروده است. دانش دیگر جنید آشنایی با مقامات موسیقی و لحن‌های مختلف است؛ زیرا خود اشاره کرده که بر منبر اشعارش را با صدایی خوش می‌خوانده است و واعظان آن دوره، برای تأثیر کلام خود از موسیقی به خوبی بهره می‌برده‌اند.

جنید بدون شک بر مذهب اهل سنت بوده؛ زیرا بر سلسلۀ انتساب خود که به خلیفۀ دوم می‌رسد، تأکید دارد و همچنین در آثار خود که بیشتر آنها را در اواخر عمر ترتیب داده به نیکی از خلفای اربعه یاد کرده و نشانه‌ای از تشیع وی دیده نمی‌شود؛ اما از میان چهار مذهب بزرگ اهل سنت، وی احتمالاً مذهب حنفی داشته است؛ چون مدتی را در نزد مجدالدین اسماعیل ابن یحیی که حنفی‌مذهب بوده، تلمذ کرده است.

جنید شیرازی از واعظان بانفوذ و سرشناس و نیز مؤلفین و شاعران مشهور شیراز در سدۀ هشتم قمری است که از ابزار شعر برای بیان وعظ و تذکیر به خوبی بهره برده ومیراث ادبی مفیدی را در این مضمون به جای گذاشته است. به همین دلیل بررسی احوال و اشعار وی در روشن‌شدن وضعیت شیراز و جایگاه و میزان تأثیر واعظان در سدۀ هشتم قمری و نیز تحقیق دربارۀ ادبیات وعظ، از اهمیت برخوردار است. همچنین وی از معاصران و همشهریان شناخته‌شدۀ حافظ است که تا امروزه در مورد اشعارش تحقیق و پژوهشی درخور صورت نگرفته است.

در تصحیح این دیوان، افزون بر منابع اصلی که دست‌نوشته‌های باقی‌مانده از دیوان شاعر را دربرمی‌گیرد، از منابع فرعی شامل جنگ‌ها، سفینه‌ها و تذکره‌های خطی و چاپی در دسترس نیز بهره گرفته شده است.

در این کتاب 13 مسمط، 29 قصیده، هفت قطعه، یک ترکیب‌بند، 131 غزل و چهار رباعی وجود دارد که با رجوع به همۀ منابع موجود به دست آمده است.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

پیش‌گفتار، مقدمۀ مصحح، شرح احوال جنید شیرازی، کلیاتی دربارۀ وعظ و واعظان، اثبات شاعر‌بودن جنید، آثار، سبک شعری جنید، شخصیت‌های شعری جنید، جنید و حافظ، معرفی نسخه‌ها، شیوۀ تصحیح، تصویر نسخه‌ها.

متن اشعار: مسمطات، قصاید، غزلیات، ترکیب‌بند، قطعات و ابیات پراکنده، رباعیات.

در پایان کتاب نیز نمایه‌ها و منابع آمده است.