معرفی کتاب

تذکرۀ بزرگ خلاصةالأشعار اثر تقی‌الدین کاشانی معروف به میر تذکره دارای یک مقدمه، چهار رکن و یک خاتممه است. رکن اول دربردارندۀ دو جلد و حاوی احوال و اشعار قصیده‌سرایان قدیم از آغاز عهد غزنوی تا قرن هشتم است. رکن دوم دربردارندۀ احوال و اشعار غزل‌سرایان و بعضی قصیده‌سرایان تا پایان قرن هشتم است. رکن سوم حاوی تراجم و اشعار غزل‌سرایان و بعضی قصیده‌سرایان از حافظ به بعد است. رکن چهارم دربردارندۀ شرح حال و اشعار شعرای زمان سلطان حسین میرزا از جامی تا زمان تألیف این کتاب است. در این چهار رکن کلاً احوال و اشعار 247 تن آمده است. خاتمه که مجلد ششم کتاب را تشکیل می‌دهد، دربردارندۀ احوال و اشعار شعرای معاصر مؤلف است و دوازده اصل به این شرح دارد: در ذکر شعرای کاشان، در ذکر شعرای اصفهان، در ذکر شعرای قم، در ذکر شعرای ساوه، در ذکر شعرای قزوین، در ذکر شعرای گیلان و دارالمرز و مازندران، در ذکر شعرای تبریز و آذربایجان، در ذکر شعرای یزد و کرمان و هندوستان، در ذکر شعرای شیراز، در ذکر شعرای همدان و فراهان، در ذکر شعرای ری و استرآباد، در ذکر شعرای خراسان.

در این دوازده اصل شرح حال 414 شاعر آمده است. بدین ترتیب تعداد کل شعرای این کتاب در بخش ارکان و خاتمه 661 نفر است.

از چهار رکن اول کتاب تاکنون هیچ بخشی به چاپ نرسیده است؛ اما از بخش خاتمه که جلد ششم کتاب به شمار می‌رود، اصل‌های اول و دوم که شامل احوال و اشعار شعرای کاشان و اصفهان است، در سال‌های 1384 و 1386 به کوشش عبدالعلی ادیب برومند و محمدحسین نصیری کهنموئی چاپ شده است. کتاب حاضر دربردارندۀ اصل‌های سوم و چهارم خاتمه در ذکر احوال شعرای قم و ساوه است.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

در ذکر شعرای بلدةالمؤمنین قم و نواحی آن: میرعزیرالله حضوری، میر اشکی، مولانا هجری، حکیم رشدی، مولانا ملک، میر والهی، سلطان محمد رئیس، مولانا عارضی، میر هاشمی، مولانا مشربی، مولانا خرمی، میر حسابی، میرجعل‌الدین اصلی، مولانا انصاری و مولانا وحیدی.

در ذکر شعرای بلدۀ فاخرۀ ساوه و نواحی آن: مولانا حریفی، مولانا مقصدی، مولانا عهدی، مولانا صبحی، مولانا سوزی، مولانا صلاح‌الدین صرفی، مولانا جدایی، مولانا ظریفی، مولانا پیروی، میر قدسی، مولانا باذلی، مولانا کمالی، مولانا میرکی و مولانا منصوری.

در پایان نیز نمایه‌های کسان، جای‌ها و کتاب‌ها آمده است.