معرفی کتاب

استاد فقید دکتر محمد معین در همۀ مباحث مربوط به زبان و ادب فارسی با علاقه و دقت فراوان مطالعه و تحقیق می‌کرد و هر کدام را به گونه‌ای خاص و از جوانب مختلف مورد بحث و گفتگو قرار می‌داد و یادداشت‌هایی در آن باره تهیه می‌نمود و به ویژه در تحقیق متون فارسی دقتی عجیب داشت و از لحاظ لغت و دستور و نکات در هر متن بحث می‌کرد و آنچه در این باره تألیف و تحقیق کرده و منتشر ساخته از این رو بسیار ارزنده و گرانبها است. یکی از متون نظم فارسی که همواره با آن سروکار داشت، دیوان خاقانی بود.

قسمت دوم این کتاب مقاله‌ای است تحت عنوان «خاقانی و آئین مسیح» یا (نفوذ مسیحیت در ایران) که نخستین بار در دانشنامه، نشریۀ مؤسسۀ مطبوعاتی پایدار سال 1326 و پس از آن به سال 1330 در نور جهان نشریۀ کلیسای انجیلی چاپ شده و بدیهی است پس از تحقیق دکتر معین تحقیقات بسیار در مورد خاقانی و شعر او و مسیحیت در اشعارش به عمل آمده است.

نگارنده نیز دربارۀ نفوذ آیین مسیح در شعر خاقانی تحقیقاتی کرده که غالباً منتشر شده و خطابه‌ای به زبان فرانسوی دربارۀ «مهر و مسیح در شعر خاقانی» در بیست و نهمین کنگرۀ بین‌المللی خاورشناسان در پاریس (تیر ماه 1352) ایراد کرده که متن فرانسوی آن در نشریۀ کنگره چاپ شده و ترجمۀ فارسی آن در مجلۀ تماشا در مهر ماه 1352 به چاپ رسیده و بار دیگر همان مقاله در این کتاب چاپ می‌شود.

برای تتمیم مقال در مورد شرح و تفسیر اشعار خاقانی، خطابۀ نگارنده در نخستین کنگرۀ تحقیقات ایرانی، در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه تهران در سال 1349 در موضوع «شروح اشعار خاقانی» با تجدید نظر و اضافات در پایان این کتاب چاپ شده که قبلاً نیز در مجموعۀ سخنرانی‌های کنگره در جلد دوم به چاپ رسیده است.

فهرست مطالب این کتاب بدین قرار است:

پیش‌گفتار: مهدی محقق؛ یادداشتی دربارۀ دکتر معین: دکتر سیدجعفر شهیدی؛ مقدمه: دکتر سجادی؛ حواشی دکتر معین؛ خاقانی و آئین مسیح: دکتر محمد معین؛ مهر و مسیح در شعر خاقانی: دکتر سیدضیاءالدین سجادی؛ شروح اشعار خاقانی: سیدضیاءالدین سجادی.