معرفی کتاب

راز ماندگاری اندیشۀ حافظ که از رهگذر غزل‌های او بر پهنۀ ادب و زندگی ایرانیان نقش بسته، همانا پاسخ‌های گوناگون او به نیازهای بی‌شمار بشر است. هر کس بر پایۀ گمان‌هایی که دارد، با سروده‌های حافظ یار می‌شود. چندین‌بار خواندن غزل‌های حافظ، جلوه‌ای نو از آینه‌های چندوجهی گفتار او را بر دیده‌ها و دل‌های مشتاقان می‌نمایاند. هم خواندن بی‌واسطۀ غزل‌ها، هم گوش فرادادن به بازگویان این سروده‌های عاشقانه و دل‌نواز و هم خواندن شرح‌های نگارش‌یافته بر شعرهای حافظ پرتوهایی از آینه‌های اندیشۀ حافظ را بر ما می‌تابانند. شرحی که حافظ از زمانه خود به دست داده و شرح‌نویسانی که اشعار حافظ را برای ما تعبیر می‌کنند، دردهای مشترک را بازتاب می‌دهند. چنین می‌شود که مردم در هر عصر و زمانه‌ای از آینه‌های زمانۀ حافظ شرح روزگاران را درمی‌یابند. شاید بتوان گفت نیازی که به شرح اشعر حافظ شد، سه یا چهار دهه پس از درگذشت او آغاز شد. نخستین کسی که نام او به عنوان شرح‌دهندۀ یک غزل و دو بیت حافظ آمده، ملا جلال‌الدین دوانی کازرونی (902-803 ق) بوده است. پس از آن به تناوب تا سده‌های کنونی، دیوان غزلیات حافظ را شارحان، تفسیر و تعبیر کرده‌اند. روش‌های گوناگونی برای شرح دیوان حافظ برگزیده شده است که وجه مشترک این شرح‌ها، روشن‌کردن برخی جنبه‌های به ظاهر چندپهلو و ایهام‌دار شعرهای حافظ است.

همچنین در این کتاب نویسنده اختلاف نظر این ده حافظ‌شناس برجسته را به تفصیل مورد بررسی قرار داده است. برای اشنایی بیشتر علاقمندان به زندگی و عصر و مباحث عمدۀ حافظ‌پژوهی، قبل از شروع شرح غزل‌ها، اطلاعات مختصر و موجزی پیرامون تاریخ عصر حافظ، روش عیاران، رند و آیین رندی و عشق داده شده است. در شرح و ابیات غزل‌های حافظ گاهی چنان شرح و تفسیر می‌طلبد تا خواننده را به عمق محتوای ذهن و قصد حافظ نزدیک گرداند، هنر حافظ در آن است که حتی حافظ‌پژوهان را در اثبات قصد و نظر خود را با اختلاف می‌کشاند و همین صفات کلام حافظ است که بر دل هر کس می‌نشیند و یار و همدم، عاشقان و عارفان و دل‌شکستگان و جویندگان حق و ادب و هنر می‌گردد؛ بنابراین این فرصت را در میان غزل‌های گوناگون برای خود ایجاد کرده است که مردم را به تفأل به دیوان حافظ وامی‌دارد.