معرفی کتاب

شعر را می‌توان نزدیک‌ترین دریچۀ ادبیات به قلمرو زیبایی مطلق (گمشده همگان) دانست. "سارتر" شعر را هنر و آن را متعهّد می‌داند. نظامی گنجوی می‌گوید: پس شعرا آمد و پیش انبیا. اگر نمرۀ نهایی یک شاعر را که از هر جهت کامل و بلندپایه است، چون حافظ کلاً 100 فرض و تعیین شود، 50 نمرۀ او برای مجموعۀ جوشش‌های او و 50 نمره برای کوشش‌هاس اوست. این معیار گرچه تقریبی و کلی است؛ اما برای خود میزانی است و با آن می‌توان دست کم برای دل خویش درجات شاعران را در طول تاریخ ادبیات تعیین کرد.

جوشش در هر شاعر از سرچشمه‌های قریحه بیرون می‌تراود و فوران می‌کند و قریحۀ شعری استعدادی و نیرویی ویژه است که به گمان نویسنده با ولادت هر شاعر تولد می‌یابد؛ درست مانند صدای خوش. درجۀ قوت و ضعف آن نیز همچنان با ولادت هر کس همراه اوست و کم و زیاد نمی‌شود؛ باز مانند صدای قوی و ضعیف.

نویسنده در این کتاب، در تعریف شعر نوشته است: «من برآنم که شعر تعریف نمی‌پذیرد و فکر می‌کنم این موضوع که شعر تعریف نمی‌پذیرد، برمی‌گردد به اینکه شعر، در اختیار کسی نیست. دست‌یافتنی و اکتسابی نیست تا بتوان بر آن احاطه یافت و آن را در بند تعریف کشید». وی در پانوشت کتاب آورده است: در سال‌های 1366-67 آقای ناصر حریری با ده پانزده نفر از شاعران و نویسندگان ایران، دربارۀ هنر و ادبیات، گفت و شنودی ترتیب داد. آقای حریری با هریک، جدا گفتگو می‌کرد، سپس چون این گفتگوها، هیچ‌یک از حدود پنجاه شصت صفحه متجاوز نبود، با موافقت افراد، گفگوی دو نفر را (با توافق آن دو) در یک جلد، چاپ و به نشر می‌سپرد، به این ترتیب گفتگوی با من و با زنده‌یاد اخوان یکجا چاپ شد... مبنای کتاب حاضر همان مصاحبه است که اکنون با حذف و افزوده‌های بسیار ( و دست‌کم چیزی نظیر ویراست دوم از آن مصاحبه) در دسترس شماست.

فهرست مطالب این کتاب بدین‌قرار است:

تعریف شعر؛ شعر تعریف نمی‌پذیرد؛ زبان شعر/ زبان گفتار یا نثر؛ شعر، نظم، سخنوری؛ نظم و شعر در تداول قدما؛ قدما و نقد شعر؛ تعهد و التزام صفت شعر است یا شاعر؟؛ تعهد و التزام در نگاه آیینی؛ سهم جوشش و کوشش در شعر؛ حوزه‌های کوشش در شعر قدیم؛ عربی‌دانی؛ آگاهی از اصطلاحات علم طب؛ جوشش و کوشش در شعر پس از نیما؛ سپهری؛ محاق؛ راز رشید.

در پایان نیز پی‌نگاشت، منابع و نمایه آمده است.