معرفی کتاب

گذر زمانی فراتر از 900 سال و نابودی بسیاری از کتاب‌ها و آثار بر اثر جنگ و کشتارها و کتاب‌سوزی‌های مغول، راه شناخت و پژوهش را دربارۀ بسیاری از بزرگان و دانشمندان زبان فارسی بسته است. هزاران کتاب در این سده‌های پرآشوب، اسیر آتش نادانی دشمنان فرهنگ و آگاهی گشته است و هر آنچه پس از این سال‌ها بر جای مانده، غنیمتی بس ارزشمند است. شمار کتاب‌های بر جای مانده تا سدۀ ششم قمری، شاید به 200 عنوان برسد؛ از این‌رو شناخت و آگاهی ما نسبت به بزرگان و نویسندگان سده‌های گذشته به ویژه تا سدۀ ششم و هفتم بسیار نارساست. یکی از این گمنامان و کم‌نامان، رشیدالدین ابوالفضل میبدی است. اگر نامی از وی در کتب تاریخی و ادبی سده‌های پیشین وجود دارد، به این دلیل است که دیار یزد را ترک گفته است و به عشق مرادش، خواجه عبدالله انصاری یا به انگیزۀ توجه فرمانروایان خراسان به فرهنگ و ادب راهی هرات شده است. نخستین بار نامش در کتاب‌های "مواهب علّیّه" و تحفةالصلاة ملا حسین واعظ کاشفی سبزواری آمده است.

وی در سدۀ ششم قمری می‌زیسته است و در خاندانی پرورش یافته است که همه اهل علم و زهد و تقوی بودند. پدر یا جدش شیخ جمال‌الاسلام از بزرگان و صوفیان و عارفان بلندآوازه در شهر یزد بود که فرزندان و نوادگان او به درجه‌های عالی علم و دانش و فضیلت و نگارش رسیدند.

از نام و نشان استادان وی هیچ چیزی در دست نیست؛ اما روشن است که شاگرد یا شاگرد شاگردان مکتب خواجه عبدالله انصاری بوده است.

میبدی در دوره‌ای قلم می‌زد که اندیشمندان آن را دورۀ رشد و شکوفایی و ارزشمندی زبان و ادبیات فارسی می‌دانند، عصری که نثر و نوشتار به پختگی و کمال رسید و بسیاری از نویسندگان خوب و توانای زبان فارسی در این هنگام پای به عرصه نهادند.

آثار بر جای مانده از وی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد که برخی به درستی از آن اوست و برخی را به یقین نمی‌توان گفت از آن او باشد. این اثار عبارتند از: اربعین، طبقات الصوفیه، الفصول، کشف الاسرار و عدّةالابرار، وجوه و نظایر و .... .

این کتاب در چهار بخش و بدین ترتیب به رشتۀ تحریر درآمده است:

زندگی و تحصیل؛ آثار و افکار؛ تفسیر کشف الاسرار؛ تأثر و تأثیر میبدی.