معرفی کتاب

علی (ع) شخصیتی است استثنایی و بی‌نظیر که منحصر به یک گروه یا عقیده و مرام خاصی نیست و از نخستین روزهای طلوع پرفروغ اسلام تاکنون، پیروان ادیان و مذاهب گوناگون و حتی کسانی که از مذهب خاصی پیروی نمی‌کنند، مجذوب ابعاد و شخصیت والای ایشان شده‌اند و هر یک دربارۀ جنبه‌ای از جنبه‌های زندگی پربار ایشان به اظهار نظر پرداخته‌اند. ادیبان و شاعران نیز از این امر مستثنی نبوده و هر یک به فراخور دانش، استعداد، گرایش و ذوق خویش در توصیف ایشان قلم زده‌اند و شعر سروده‌اند که در این نوشته اشعار شاعران عرب مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.

در تدوین این کتاب اهداف زیادی مدنظر بوده که در چند هدف عمده خلاصه می‌شود:

1. بیان میزان تأثیرپذیری شاعران معاصر عرب از شخصیت پرجاذبۀ علی (ع) و ارائۀ نمونه‌هایی از اشعار آنها.

2. قدمی است در راستای خدمت به زبان کهن فارسی تا فارسی زبان‌ها از اعماق اندیشه تازیان در بیان اشعارشان آگاهی یابند.

3. جمع‌آوری اسامی شاعران معاصری که دربارۀ امام علی (ع) شعر سروده‌اند همراه با ذکر منابع و نمونه‌هایی از اشعارشان.

4. زنده‌نگه‌داشتن یاد علی (ع) و ارائۀ نمونه‌ای از یک دورۀ ادبی دربارۀ حضرت.

پس از مطالعۀ دقیق اشعار جمع‌آوری شده هر مجموعه اشعاری تحت عنوانی نامگذاری شده که در نهایت به دو بخش کلی تقسیم شده است: بخش اول « زندگی علی (ع) در آیینۀ ادبیات» که در ضمن سه فصل، اشعاری در آن گردآوری شد که بیانگر زندگی حضرت از آغاز ولادت تا شهادت در محراب عبادت است. افزون بر آن به خلاصه‌ای از وقایع تاریخی آنها اشاره شده است.

در بخش دوم « تصویر علی (ع) در شعر عربی معاصر» بررسی شده که در ضمن پنج فصل، چگونگی انعکاس مقام علمی و ادبی علی (ع) و فضایل و سجایای اخلاقی ایشان و ویژگی‌های سیاسی ـ اجتماعی و سیمای ملکوتی حضرت و پژواک غدیر ارزیابی شده است. در این بخش حتی ترسیم پاره‌ای از سخنان حضرت در شعر عربی معاصر بررسی شده که خود می‌تواند موضوع پژوهشی جدید باشد.

در ضمن بیان مطالب، اشعار عربی به بیانی آهنگین و ادبی به فارسی برگردانده شده و در حد توان نسبت به قوت و ضعف اشعار اظهار نظر شده است. هر شاعری که برای اولین بار نامی از او برده شده، در صورت امکان شرح مختصری از زندگی وی در پی‌نوشت آورده شده و برای مراجعۀ آسان‌تر در پایان کتاب نام وی و صفحۀ مورد نظر به ترتیب الفبا ذکر شده است.

فهرست مطالب این کتاب بدین شرح است:

پیش‌گفتار

بخش اول: زندگی علی (ع) در آیینۀ ادبیات عربی معاصر

فصل اول: شرحی از گلستان زندگی علی (ع) تا پیش از بعثت؛ جامعه‌ای که علی (ع) در آن دیده به جهان گشود؛ تبار علی (ع)؛ پدر علی (ع)؛ مادر علی (ع)؛ ولادت علی (ع)؛ ولادت در کعبه؛ ترسیم ورود مادر علی (ع) به خانۀ کعبه؛ نام علی (ع)؛ کنیه و القاب علی (ع)؛ آموزش و پرورش علی (ع).

فصل دوم: بیانی از بوستان زندگی علی (ع) از بعثت تا رحلت پیامبر (ص)؛ پیشگام‌شدن علی (ع) در پذیرش اسلام؛ علی (ع) و پیامبر؛ ازدواج علی (ع)؛ همسر و فرزندان علی (ع)؛ فداکاری علی (ع) در میدان‌هی نبرد؛ جنگ بدر؛ جنگ احد؛ جنگ خندق؛ جنگ خیبر؛ جنگ حنین؛ معرفی علی (ع) از جانب پیامبر.

فصل سوم: گزیده‌ای از حوادث زندگی علی (ع) از رحلت پیامبر تا شهادت؛ در محراب عبادت؛ علی (ع) و پیدایش سقیفه؛ علی (ع) و سکوت 25 ساله؛ علی (ع) و پذیرش حکومت یا خلافت؛ علی (ع) و شهادت در محراب عبادت؛ قاتل علی (ع)؛ شهر نجف و قبه و بارگاه علی (ع)؛ گریستن در سوگ علی (ع).

بخش دوم: تصویر علی (ع) در اشعار عربی معاصر

فصل اول: انعکاس مقام علمی و ادبی علی (ع)؛ دانش علی (ع) در سروده‌های عربی معاصر؛ سخنوری و بلاغت علی (ع) در شعر عربی معاصر؛ ستایش و توصیف نهج‌البلاغه در سروده‌های معاصر عربی؛ ترسیم پاره‌ای از سخنان علی (ع) در اشعار عربی معاصر.

فصل دوم: انعکاس فضایل و سجایای اخلاقی علی (ع)؛ بیان توصیف‌ناپذیر بودن فضایل علی (ع)؛ بی‌همتایی علی (ع) در اوصاف خویش؛ بیان پارسایی علی (ع)؛ بازتاب جود و بخشش علی (ع)؛ شجاعت علی (ع)؛ ویژگی صداقت و قداست علی (ع)؛ مجد و عزت حضرت از دیدگاه شاعران معاصر؛ هدایت منشی حضرت.

فصل سوم: انعکاس ویژگی‌های سیاسی ـ اجتماعی علی (ع)؛ شیوۀ حکومت علی (ع) بر مردم؛ دستگیری از محرومان و یتیمان و بیچارگان؛ اجرای عدالت در جامعه؛ حق‌مدار بودن علی (ع) و حمایت ایشان از حق؛ تأمین سعادت دنیا و آخرت؛ مظلومیت علی (ع) و رخداد بیعت.

فصل چهارم: انعکاس سیمای ملکوتی علی (ع) در سروده‌های عربی معاصر؛ علی (ع) مظهر جلال و جمال حق؛ علی (ع) روح پرستنده؛ علی (ع) ساقی کوثر و قسیم بهشت و دوزخ؛ علی (ع) شفیع روز محشر؛ علی (ع) مظهر اعجاز و کرامت.

فصل پنجم: پژواک غدیر در اشعار عربی معاصر؛ بزرگداشت یاد علی (ع) و تمجید از غدیر؛ به نظم‌کشیدن ماجرای غدیر؛ پذیرش ولایت علی (ع)؛ تأکید بر محبت و دوستی علی (ع)؛ نکوهش زیاده‌روی در اظهار دوستی و دشمنی علی (ع)؛ نکوهش مخالفت با علی (ع)؛ برگزیدن راه علی (ع)؛ الگو قراردادن علی (ع)؛ نتیجه؛ فهرست شاعرانی که شرح حال آنها در پی‌نوشت‌ها آمده است؛ فهرست منابع.