معرفی کتاب

این اثر به مخاطب شرح می‌دهد که چگونه آواهای بی‌ساختار پیرامون ما، از طریق معماری ذهن، ساختار زبان را شکل می‌دهند.

به قول چامسکی، زبان یک نظام شناختی و اندامی از مغز انسان است و نمی‌توان به طور پیشینی رأی به انکار و طرد طبیعت‌گرایی در مطالعه زبان داد. اگر زبان نیز دستگاهی همچون سایر دستگاه‌های زیستی انسان است، نمی‌توان نقشی برای فرهنگ، جامعه یا سیاست در آن جست.

گرچه از انقلاب شناختی دوم یا همان پیدایش نظریه دستور زایشی توسط چامسکی و دیگر پژوهشگران علاقمند به این حوزه، بیش از نیم قرن می‌گذرد؛ اما همچنان برخی از اهداف و مبانی این نگرش در ابهام باقی مانده و به برداشت‌های نادرست دچار شده است. هر چه بیشتر آییم، بر این دشواری افزوده می‌شود. در زمینۀ دستور زایشی و زبان‌شناسی نظری نوین و تحولات آن تا اواخر دهۀ 1980 بعضی منابع فارسی در دست است که گرچه پرشمار نیستند؛ ولی پاسخگوی نیاز جویندۀ فارسی‌زبان هستند؛ اما هیچ اثر فارسی منسجمی در زمینۀ برنامۀ کمینه‌گرا تدوین یا ترجمه نشده است. "دربارۀ طبیعت و زبان" می‌تواند هم درآمدی موجز، ساده و روان بر مبانی زبان‌شناسی نظری نوین باشد و هم بهانه‌ای برای پرداختن به برنامۀ کمینه‌گرا. ویراستاران متن اصلی که خود از جمله برجسته‌ترین زبان‌شناسان هستند، دیباچه‌ای بر آن نگاشته‌اند که فصل اول کتاب را تشکیل می‌دهد و در آن بعضی از مفاهیم بنیادی نظریۀ زبانی را شرح داده‌اند. در فصل دوم به مبانی فکری و فلیفی مطالعۀ زبان و در فصل سوم به ارتباط‌شناسی با علوم مغز و اعصاب و چشم‌انداز وحدت علمی این دو حوزه پرداخته می‌شود. در فصل چهارم گفتگویی مفصل و پرچالش میان چامسکی و بلتی و ریتزی درمی‌گیرد. مطالب این فصل بسیار متنوع است؛ چنانکه از مسائل عمومی زبان‌شناختی، گذشته، حال و آیندۀ زبان‌شناسی، ریزه‌کاری‌های نظریه‌پردازی، تکامل، تاریخ علوم و خیلی چیزهای دیگر سخن به میان می‌آید؛ ولی محور بحث، برنامۀ کمینه‌گرا است. فصل پنجم ربطی به نام و درون‌مایۀ کتاب ندارد و در این فصل با شمه‌ای از نگرش سیاسی و اجتماعی چامسکی روبرو می‌شویم. او حوزۀ سیاست، اجتماع و روابط بشری را چالشی مهم تلقی می‌کند و توجه و اهتمام به آن را یگانه راه بقای نسل بشر بر کرۀ خاکی می‌داند.

چنانکه ویراستاران نیز در مقدمۀ خود ذکر کرده‌اند، فصول این کتاب توالی و وابستگی منطقی با هم ندارند و می‌توان مستقیماً سراغ هر یک از آنها رفت، بدون آنکه فصول پیشین را خوانده شده باشد؛ ولی غیرزیان‌شناسان در مواجهه با برخی از مباحث فصل چهارم ممکن است ناچار شوند به فصل اول نگاهی بیندازند. فصل‌های دوم و سوم این کتاب می‌تواند مورد توجه پژوهندگان در علوم طبیعی و به ویژه در رشته‌های شیمی، فیزیک، زیست‌شناسی و مغز و اعصاب قرار گیرد. به همین میزان علاقمندان به فلسفۀ ذهن و زبان، ادبیات و روان‌شناسی می‌توانند از مطالب این فصول منتفع شوند. مطالب فصل چهارم نیز مملو از نکات جالب برای همۀ علم‌پژوهان است؛ ولی این مطالب با مسائل جاری نظریۀ زبانی و به ویژه با موضوعاتی در باب کمینه‌گرایی درآمیخته است. فصل پنجم نیز از حیث تاریخی و اجتماعی سندی گیرا محسوب می‌شود و برای همگان فارغ از میزان تحصیلات یا رشته و فن استفاده‌شدنی است.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

پیش‌گفتار مترجم؛ پیش‌گفتار ویراستاران؛ فصل اول: مقدمۀ ویراستاران دربارۀ مفاهیم و مسائل نظریۀ زبانی؛ فصل دوم: چشم‌اندازهایی در زبان و ذهن؛ فصل سوم: زبان و مغز انسان؛ فصل چهارم: مصاحبه‌ای دربارۀ کمینه‌گرایی؛ فصل پنجم: آخوندمسلکی سکولارها و مخاطرات دموکراسی؛ منابع فصول یک تا چهار و واژه‌نامۀ انگلیسی به فارسی و فارسی به انگلیسی.