معرفی کتاب

"هالیدی" تاریخ زبان جوامع بشری را به چهار دورۀ متفاوت تقسیم می‌کند؛ به گونه‌ای که هر دوره نمودی از شرایط زندگی همان دوران است: دورۀ سکون، دورۀ فلزات، دورۀ علم و تکنولوژی و دورۀ اطلاعات. دورۀ حاضر را عصر ارتباطات و اطلاعات می‌نامند و ما اکنون در عصر اطلاعات زندگی می‌کنیم. "هالیدی" معتقد است در عصر اطلاعات بشر بیش از هر زمان دیگری نسبت به سرنوشت خویش بی‌اطلاع است؛ زیرا بیشترین تخریب، انهدام و نابودی در این دوره اتفاق می‌افتد.

این کتاب نخستین اثری است که به زبان فرسی و در مورد زبان فارسی تدوین شده است. اثر حاضر جنبه‌های گوناگون کاربردشناسی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد؛ از جمله تعامل و ارتباط، موضوع و ساختار متون و نیز انواع و اقسام متون که آنها را به صورت مشروح بیان می‌کند. این اثر به بررسی سایر جنبه‌های زبان‌شناسی متن نیز می‌پردازد و همچنین می‌کوشد تا متن را از دیدگاه زبان‌شناسی توصیف کند و نگاهی به تحلیل متن داشته باشد. همچنین اثر حاضر افزون بر توصیف ساختار متن، به بررسی دلالت در متون می‌پردازد که تاکنون در آثار زبان‌شناسی متن مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. در این اثر الگوها، اقسام و انواع متون نیز بحث و بررسی شده و در نهایت به تحلیل گفتمان پرداخته شده است.

از دهۀ 1970 مسائل زبان‌شناسی متن در کانون طیف وسیعی از مطالعات زبان‌شناسی قرار گرفت که اثر حاضر مهم‌ترین نتایج این مطالعات را دربرمی‌گیرد.

بر اساس شالوده‌های ثابت زبان‌شناسی سنتی اثر حاضر بر آن است تا به جزئیات جنبه‌های نوین زبان‌شناسی متن و زبان‌شناسی ارتباط که بر مبنای نقش یا کارکرد است، بپردازد و جزئیات مربوط را در روابط گسترده‌تر بررسی کند؛ از این رو رویدادهای تعاملی با ابعاد اجتماعی و شناختی آنها مبنا را تشکیل می‌دهند و در عین حال چارچوبی برای توصیف کلیۀ فرایندهای ارتباطی محسوب می‌شوند.

این کتاب در هشت فصل است که هر فصل دارای بخش‌های مختلفی است و بدین ترتیب به رشتۀ تحریر در آمده است:

فصل اول: متن و متن‌شناسی: متن‌شناسی و زبان‌شناسی متن و تقابل زبان‌شناسی متن و جمله؛ فصل دوم: کاربردشناسی: کابردشناسی چیست، مفاهیم کاربردشناسی، ارزش صدق جملات و پیش‌انگاری‌ها؛ فصل سوم: تعامل و ارتباط: کنش‌ها، کنش تعاملی، تعامل کلامی، کنش کلامی و ارتباط؛ فصل چهارم: متن‌بودگی: معیارهای متن و تعاریف متن؛ فصل پنجم: موضوع و ساختار متن: جمله به منزلۀ واحد ساختاری حداقل متون، ساختارهای خرد و کلان متون و موضوع متن و ساختار مبتدا و خبر؛ فصل ششم: دلالت در متون: تعریف دلالت، انواع دلالت و روابط دلالتی در متون؛ فصل هفتم: الگوها، اقسام و انواع متون: نقش متون در روابط ارتباطی، طبقه‌بندی نقش‌های متون، مرزهای متون و انواع و اقسام متون؛ فصل هشتم: تحلیل گفتمان: مقولۀ گفتمان، ساختار گفتمان و جفت‌های همجوار؛ نتیجه‌گیری.