معرفی کتاب

آنچه در این کتاب می‌آید ـ در واقع ـ نمایی نسبتاً کامل از کوشش‌هایی است که دربارۀ مولوی انجام گرفته است؛ گردآوری، بررسی و طبقه‌بندی انواع تلاش‌هایی که ایرانیان به زبان فارسی در شناخت و شناساندن مولانا به عمل آورده‌اند؛ از نخستین برهه‌های روزگاران نو تا سال 1386، شامل سه حوزه کتاب‌ها، مقالات و پایان نامه‌ها.

پیدایی، جمع‌آوری ودسته بندی این کتاب مرهون کوشش‌های صادقانه بسیاری است که به عشق معرفت، معنویت، مولانا و زبان فارسی همسو و همنوا شده بودند و دل به فراهم‌سازی و ارائه مجموعه آثار مرتبط به مولانا داده بودند، هرچند در این کوشش، رنج‌های بسیار دیده بودند و همه را به حرمت عشق مطلوب نازنینی که در پی‌اش بودند به جان خریدند.

در بخش نخست ـ تقریبا ـ همۀ کتاب‌هایی که در باب مولوی و آثارش به زبان فارسی، تألیف و ترجمه شده، آمده است و در بخش دوم مجموعه مقاله‌های درج شده در مجلات، مطبوعات و روزنامه‌ها ذکر گردیده است و در بخش سوم‌ پایان‌نامه‌ها و رساله‌هایی که در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی و علمی دیوان دربارۀ مولوی به نگارش درآمده‌اند؛ جای گرفته است.

به دلیل نبود فرصت این کتاب بر مبنای موضوعی، پایان‌نامه، کتاب، مقاله ـ یا فهرست‌هایی مانند آن ـ طبقه بندی نشده و صرفاً بر مبنای نام خانوادگی و نام مؤلف (یا بعضاً مترجم)، کتاب‌ها، مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها تنظیم شد تا نما و نمایه‌ای از ابعاد کوشش‌های ایرانیان در شناختن و شناساندن مولوی به جهانیان عرضه و برهانی قاطع بر ضد گفتۀ منکران و معاندانی که اساساً هیچ سهمی و تأثیری برای کوشش‌های ایرانیان در این عرصه قائل نبودند؛ ارائه شود.

بخش عمده‌ای از کتاب ابتدا به انگلیسی ترجمه شد و در دو بخش ـ جلد اول: کتاب‌ها و مقاله‌ها و جلد دوم: پایان‌نامه‌ها ـ منتشر شد و سپس کار تکمیل و تتمیم آن آغاز شد و حجم کتاب‌ها و مقاله‌ها و به ویژه پایان‌نامه‌ها تا حدودی افزون گشت، چندان که در این کتاب چیزی نزدیک به 2400 عنوان کتاب و مقاله و رساله در معرفی مولانا ارائه شد که در تاریخ فهرست‌نگاری برای یک شاعر، کم‌نظیر است به ترتیب ذیل:

ـ کتاب‌ها 448 عنوان

ـ مقاله‌ها 1178 عنوان

ـ پایان‌نامه‌ها 782 عنوان.

بسیاری از کتب و مقاله‌ها و به ویژه پایان‌نامه‌ها عملاً در هیچ کجا ثبت نشده بودند و آنها که ثبت شده بودند، بعضاً مشخصات کتاب‌شناختی و مقاله‌شناختی و به ویژه پایان‌نامه‌شناختی اشتباهی داشتند و در بین مشخصات عمدتاً روش‌ها یکسان و هماهنگ نبود، بلکه گاه تفاوت‌های فاحش داشت، چندان‌که گاه یک کتاب یا مقاله، سه ردیف مشخصات کتاب / مقاله‌شناختی داشت و گاه به سیزده ردیف هم می‌رسید.

به هر حال این کتاب تقریباً نخستین گام در تهیه فهرست جامع کارنامۀ مولوی‌پژوهی در ایران است.

فهرست مطالب این کتاب بدین‌قرار است:

دیباچۀ پژوهشکده؛ مقدمه؛ کتاب‌ها؛ مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها.