چهار مقاله بر اساس چاپ علامه محمد قزوینی: نظامی عروضی سمرقندی
خلاصه
نام اصلی این کتاب، مجمع النوادر است و از آنجا که در آن از چهار فن و دانش سخن گفته شده، بیشتر به چهار مقاله آوازه یافته است.معرفی کتاب
نام اصلی این کتاب، مجمع النوادر است و از آنجا که در آن از چهار فن و دانش سخن گفته شده، بیشتر به چهار مقاله آوازه یافته و آن چهار فن: دبیری، شاعری، طب و نجوم است. گویا مؤلف از آن رو برگهای کتاب خود را به این چهار هنر و چهار دستۀ هنری بازپرداخته که باور داشته که سامان هر پادشاهی و استواری هر فرمانروایی بازبسته به این چهار گروه است و هیچ حکمرانی را از آنان گزیر و گریزی نیست: دبیر در شادی و اندوه، پیروزی و شکست، آشتی و جنگ و ... فرمانهای شاه را روی کاغذ میآورد یا مثلاً به سینۀ تاریخ میسپرد. شاعر بلندگوی تبلیغاتی در بیرون و مایۀ انبساط خاطر در اندرون تلقی میشد. طبیب کمر بربسته بود تا بگوید ملک عادل عالم مؤید مظفر .... چه وقت بخورد و چه بخورد و چه نخورد و ... و سرانجام بر منجم بود که رصد کند و در طالع بنگرد و ساعتی خوش اختیار کند تا افتخار الملوک و السلاطین حجامت کند یا به شکار رود یا به شراب نشیند یا با لشکری گران بر سر مردمی بیپشت و پناه آوار شود.
به هر روی نظامی عروضی در هر مقاله از این چهار مقالۀ خویش به آیینها و بایستگیهای این چهار هنر پرداخته و در هر مقاله حکایاتی ملایم آورده است.
نوسنده در آغاز هر مقاله شرایطی را که هر یک از آن چهار طبقه باید داشته باشد، توضیح میدهد و آنگاه به ذکر حکایتهایی میپردازد که به احوال دارندگان آن صناعات اختصاص دارد و اگرچه هدف وی ذکر وقایع تاریخی نیست و صرفاً میخواهد برای اثبات نظرهای خود مطالبی از تاریخ بیاورد؛ اما کتاب وی افزون بر فواید و اهمیت بسیار زیاد ادبی از جهت تاریخی نیز قابل تأمل است و شرح حال برخی بزرگان علم و ادب در آن هست که در کتب دیگر دیده نمیشود. آنچه در این کتاب باید مورد تأمل قرار گیرد، مسائل تاریخی نیست، بلکه توجه بر نکات ادبی و علمی بسیار مهمی است که نویسنده در مقدمۀ مقالات آورد و از آنجا که سخن وی بر پایۀ آگاهی عالمانه استوار است، میتواند خوانندۀ کتاب را از جهت آشنایی به چهار شعبه از شعب دانش مفید افتد. اطلاعاتی که نویسنده از زندگی و کار دبیران، شاعران، منجمان و طبیبان ادوار سلف میدهد، عبرتانگیز و آموزنده است و میتواند انگیزهای باشد برای خوانندۀ کتاب اگر اشتیاقی به آموختن آن دانشها داشته باشد.
انشای این کتاب بسیار استوار و پخته و جزیل و خالی از اطناب و پرگویی است و اگرچه نویسنده در مقدمۀ هر یک از چهار مقاله، برای نشاندادن توانایی و مهارت خود در نویسندگی، اندکی مصنوع و متکلمانه مینویسد؛ اما این تصنع و تکلف در دیگر جاهای کتاب نیست. عبارات چهارمقاله حتیالامکان ساده، موجز و دور از استعمال مترادفات لفظی و سجعهای نازیباست و گاه واژههایی در معنی خاص به کار رفته که بدان معنی در ادب پارسی چندان رواج ندارد؛ مثل استعمال "همیدون" به معنی همان دم، فروشدن به معنی پوشیدهماندن و .....
میتوان گفت نیمی از شهرت این کتاب ـ چه در ایران و چه در خارج از ایران ـ مرهون تصحیح دقیق و علمی ـ انتقادی و توضیحات درخور علامۀ قزوینی است که مایۀ سپیدبختی این کتاب شد؛ آنگونه که پس از سال 1327 قمری ـ سال چاپ نخست کتاب ـ به چند زبان ترجمه شد.
فهرست مطالب این کتاب بدینقرار است:
دیباچه؛ مقالت اول در ماهیت دبیری و کیفیت دبیر کامل با ده حکایت؛ مقالت دوم در ماهیت علم شعر و صلاحیت شاعر با ده حکایت؛ مقالت سوم در علم نجوم و غزارت منجم در آن علم با ده حکایت؛ مقالت چهارم در علم طب و هدایت طبیب با دوازده حکایت؛ توضیح و گزارش دیباچه؛ توضیح و گزارش مقالت اول؛ توضیح و گزارش مقالت دوم؛ توضیح و گزارش مقالت سوم و توضیح و گزارش مقالت چهارم.
پربازدید ها بیشتر ...
زندگینامه و خدمات علنی و فرهنگی محمدتقی بهار (ملکالشعراء)
جمعی از نویسندگان زیرنظر کاوه خورابهبیشک در ساحت ادبیات و فرهنگ ایران معاصر، بهویژه در زمینۀ ارتباط با ادبیات کهن و پربار ما که بزرگان
سنت زیباشناسی آلمانی
کای همرمایستردر اواسط قرن هجدهم در آلمان رشتۀ فلسفه نوینی پدید آمد مبتنی بر افکار و ایدههایی از بریتانیاییها و
منابع مشابه
درسنامۀ نحو زبان فارسی
مژگان همایونفراین کتاب درسنامهای است برای واحدهای نحو و ساخت زبان فارسی که در مقطع کارشناسی ارشد رشتههای زبانشن
نخستین درسنامۀ زبانشناسی
دیوید کریستالاین کتاب یکی از پرفروشترین کتابهایی است که برای آشنایی غیرمتخصصان با مبانی زبانشناسی به تدوین درآ