۴۶۰۹
۰
دیوان نیّر تبریزی

دیوان نیّر تبریزی

پدیدآور: محمدتقی ابن محمد نیّر ممقانی مصحح: بهروز ثروتیانناشر: سازمان تبلیغات اسلامیتاریخ چاپ: ۱۳۹۰ (چاپ چهارم)مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۳۰۰۰شابک: 0_237_304_964_978

خلاصه

این کتاب مجموعه‌ای از اشعار میرزا محمدتقی حجة الاسلام متخلص به نیّر است.

معرفی کتاب

میرزا محمدتقی حجة الاسلام متخلص به نیّر در سال 1248 قمری در تبریز به دنیا آمد و در 22 سالگی برای ادامۀ تحصیل به نجف رفت و پس از استفاده از اساتید وقت به تبریز بازگشت. فقیه، مجتهد، محدث و در میان علمای شیخیه از مشایخ معروف بود و در فنون شعر و ادب نیز مهرۀ این فن به شمار می‌رفت. در سه لغت فارسی، عربی و ترکی شعر می‌گفت؛ ولی اشعاری که در مراثی سروده، پرسوز و گداز است. وی در سال 1312 قمری به رحمت ایزدی پیوست و جسد او را به نجف اشرف نقل و در وادی السلام بین مقام مهدی و دیوار شهر نجف دفن کردند.

دیوان اشعار وی دربردارندۀ سه بخش است:

الف) مثنوی آتشکده: در مراثی است و تعداد ابیات آن 2086 بیت است، این مثنوی را به سال 1309 هجری سروده و در پایان آن گفته است:

بس که دل سوز آمد این نظم رده                 آمد از هاتف به نام آتشکده

شکر کاین منظومۀ مشکین ختام                   در هزار و سیصد و نه شد تمام

ب) لآلی منظومه: دربردارندۀ قصاید و قطعات و مراثی و مدایح [و رباعیات و مفردات] در اوزان و بحور مختلف که دارای 959 بیت است که در حدود سال‌های 1314 ـ 1315 سروده است. در مطاوی آن چند نوحۀ ترکی و در پایان غزلی از حجت‌الاسلام آخوند ملامحمد و دو قصیدۀ فارسی از نیاز برادر صاحب ترجمه آمده است.

ج) دیوان غزلیات: دربردارندۀ غزلیات، رباعیات، مفردات، ساقی‌نامه و سه قصیدۀ عربی اوست. تمام این مجموعه ابتدا به دست حاج میرزا علی اکبر عماد مدون شده و بعد در سال 1347 شمسی با مقدمه و حواشی حاج میرزا عبدالرسول احقاقی چاپ شده است و دارای حدود پنج‌هزار بیت است.

در مقدمۀ این کتاب ابیاتی از این شاعر آمده است که خود «نیّر» می‌گوید: «من فقیه خشک و صوفی تر نیستم و به حکمت یونانی نیز اعتقاد ندارم؛ پیر طریقت من شاه اولیاء یعنی امیر مؤمنان علی است و با مهر او از قشری و صوفی و فلسفی بری هستم». در تحقیق این امر چنان به نظر می‌‌رسد که حجة الاسلام نیّر صوفی نیست ولیکن در مکتب عرفان قدم زده است؛ اما با مطالعۀ دقیق و و همه‌جانبۀ غزلیات وی و مثنوی آتشکده معلوم می‌شود که با عالم عرفان نیز میانه‌ای ندارد و بزرگان عرفا را آنچنان که شیخ عطار از ایشان نام می‌برد را نمی‌شناسد و وقعی نمی‌نهد و همین مطلب را نیز به زبان فلسفه بحث می‌کند و عارف را با صوفی یکی می‌داند.

آنچه در غزلیات وی شگفت‌انگیز است این است که وی غالب غزل‌های خود را با ذکر تخلص «نیّر» و کلمۀ پادشاه و شهنشاه و تاجدار به پایان برده و پس از بیت تخلص، همان کلمۀ شاه یا جهاندار را تفسیر کرده و از شاه ولایت علی (ع) یا اولاد اطهر آن حضرت به گونه‌ای بسیار زیبا و هنرمندانه نام برده است.

بررسی دقیق مثنوی آتشکده و غزلیات وی نشان می‌دهد که این شخصیت در حالی که سالیان دراز از محضر استادان فاضل و روحانی در جاهای مختلف بهره برده است و خود در مطالعات قرآنی و به ویژه علم کلام از سرآمدان زمانۀ خویش بوده و مقام و رتبۀ اجتهاد داشته است، در شعر و ادب فارسی و عربی و حتی زبان ترکی مطالعاتی عمیق داشته، لحظه‌ای از دیوان غزلیات حافظ و نوشته و سروده‌های سعدی غفلت نورزیده و از نکات دقیق ادبی و بیانی آگاه بوده و نکته‌های سربسته و مخصوصاً رندانۀ هر دو شاعر پرآوازه را به روشنی می‌فهمیده است و افزون بر همۀ این مسائل به نظر می‌رسد که مثنوی مولانا را بیت‌بیت از حفظ داشته و از مباحث کلامی و شیوۀ استدلال و احتجاج مولانا در همۀ خطابه‌ها و بحث‌ها در نوشتن و گفتن بهره می‌برده است.

فهرست مطالب این مجموعه بدین شرح است:

مقدمه؛ بخش اول: مثنوی آتشکده؛ بخش دوم: لآلی‌نامه که در دو بند مراثی و مدایح آمده است؛ بخش سوم: غزلیات، رباعیات، مفردات و ساقی‌نامه؛ تعلیقات و توضیحات.

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

دربارۀ ارتباطات: ارتباطات و تجلی آن در ادبیات و شعر فارسی

دربارۀ ارتباطات: ارتباطات و تجلی آن در ادبیات و شعر فارسی

حمید مولانا

در این کتاب ابتدا دایره یا جهان و عالم ارتباطات انسان را در یک الگوی پنج‌گانه به این ترتیب خلاصه شده

درآمدی بر شناخت هنر مدرن

درآمدی بر شناخت هنر مدرن

مانیکا بوم ـ داچن و جَنِت کوک

این کتاب به جای آنکه به توالی تاریخ جنبش‌های هنری بپردازد، با رویکردی موضوعی، برخی شاهکارهای هنر مدر

منابع مشابه بیشتر ...

صدای پای آب: نگاهی بر بلندترین شعر سهراب سپهری (خوشنویسی قطعات: غلامحسین امیرخانی): بر اساس درس‌گفتارهای شعر معاصر

صدای پای آب: نگاهی بر بلندترین شعر سهراب سپهری (خوشنویسی قطعات: غلامحسین امیرخانی): بر اساس درس‌گفتارهای شعر معاصر

سوگل مشایخی

این کتاب افزون بر مقدمۀ نویسنده، از دو بخش سامان یافته است؛ بخش نخست کتاب شرح شعر «صدای پای آب» سپهر

تحفۀ فاطمیه: جنگ‌نامۀ سردار فاتح در یزد

تحفۀ فاطمیه: جنگ‌نامۀ سردار فاتح در یزد

میرزا مهدی جلالی یزدی

«تحفۀ فاطمیه» اثر شادروان میرزا مهدی جلالی یزدی است که در ستایش و گزارش جنگ محمدرضا خان سردار فاتح ب