معرفی کتاب

سیدحسن مدنی متخلص به صفاءالحق، در ابتدای جوانی، هم‌زمان با آخرین سال‌های سلطنت مظفرالدین شاه قاجار پس از به پایان رساندن تحصیلات قدیمه و آشنایی با طب بوعلی سینا، برای تحصیل و تجارت به هندوستان می‌رود. سه سال در شهر بمبئی در بیمارستانی متعلق به زرتشتیان ایرانی‌تبار تحصیل می‌كند و با شاعران پارسی‌گوی هند هم‌سخن شده، ظرایف شعر سبک هندی را آموخته و سال‌های طولانی در این شیوه شعر می‌سرآید.

در اوان جنبش مشروطیت به زادگاهش برمی‌گردد و در این دیار به طبابت می‌پردازد؛ هم‌زمان با کار طبابت، در محافل ادبی شهر حضور پیدا می‌کند و به واسطۀ مشرب عرفانی‌اش آرام و بی‌سروصدا روزگار می‌گذراند تا سال 1340 که برای همیشه خاموش می‌شود و در جوار آرامگاه قدیمی باباطاهر به خاک سپرده می‌شود. انجمن ادبی که وی در آن عضویت داشته، به انجمن "صفا" تغییر نام داد و تا مدت‌ها دوستان و همراهانش به مناسبت سالگرد فوت وی بر سر مزارش جمع می‌شدند. در عکس‌هایی که از این گردهمایی‌ها باقی مانده است، تصویر شعرا و اهل ادب و فرهنگ شهر از جمله تقی ایزدیار، سیدکاظم حسینی داور، میرزا ابراهیم پرتو، غلامحسین شایگان، فخرالدین مدنی، سیدمیرزا رضویان و .... دیده می‌شوند.

جذابیت شخصیت و منش صفاءالحق بیش از شعرها، در نثرهایی که از او به جا مانده، تأمل‌شدنی است. روایت‌های دقیق او از وقایع گوناگون زندگی‌اش، بازتاب بینش او از مسائل ایران اواخر دوران قاجار و پهلوی اول است. ملاقاتش با سید جمال اسدآبادی، مکاتباتش با بزرگان عرفان آن زمان، هم‌نشینی با روشن‌فکران همدان و حضور در محافل ادبی، سفر به کشورهای مختلف، تک‌نویسی‌ها و گزارش‌هایی که از سفر به منطقۀ غرب و اسدآباد ارائه داده، بخشی از سرگذشت مردی است که روحی ناآرام داشته و به واسطۀ این نوشته‌هاست که تنظیم نقاط اصلی زندگی اجتماعی و ادبی وی ممکن می‌شود.

این كتاب دربردارندۀ 299 غزل از اشعار این هنرمند  به سبک هندی است. صفاءالحق از آخرین شاعرانی است كه در هند با شاعران پارسی‌گوی شبه قاره محشور بوده و اشعار وی گواهی بر ادامه این سبک مهجور شعری در اوایل قرن هجری شمسی در ایران است.

در بخش ایتدایی این کتاب، به منظور ترسیم چهره‌ای روشن از این شاعر ارجمند، مقالاتی به قلم مسعود میدانچی با عنوان "مراد پدر"، علیرضا ذکاوتی قراگوزلو با عنوان "عارف و هنرمند ناشناخته"، جواد محقق با عنوان "همشهری حکیم و هنرمند"و همچنینی پژوهشی مفصل از امیرشهاب رضویان دربارۀ زندگینامۀ شاعر با عنوان "شمعی در انجمن باد" آمده است که مطالعۀ این مجموعه در کنار سروده‌های شاعر، کشف دنیای ذهنی غریب و پیچیدۀ صفاءالحق را ممکن می‌کند.

فهرست مطالب این کتاب بدین‌قرار است:

پیش‌گفتار؛ دربارۀ صفاءالحق؛ مراد پدر؛ عارف و هنرمند ناشناخته؛ همشهری حکیم هنرمند؛ شمعی در انجمن باد؛ زندگینامۀ خودنوشت؛ عکس‌ها و اسناد؛ غزلیات؛ غزلیات ناتمام؛ تحلیل غزلیات؛ نمایۀ اشعار؛ فهرست منابع.