معرفی کتاب

دانشمندان فرزانۀ ما، استواران جاويد، بلند‌همتان نستوه و تلاشگران خستگى‌ناپذيرى بودند كه در راه علم و دانش برای نیل به قلۀ روشنایی و دانایی، حرکت کردند. چه بر كرسى تدريس و چه در مسند تأليف و تحقيق، جز به علم و گسترش حقيقت نيانديشيده‏اند و زهد و پارسايى را از زندگى به دور نكرده‏اند.

آنها که درّ ارجمند فضیلت را به فضیحت دنیاطلبی و آزمندی نیالودند و همه وجود خود را در پای دانش ریختند تا سرسویی از آن در وجودشان تابیدن بگیرد.

تجليل از اين وارستگان، ارج‌نهادن به علم و دانش، آزادگى و مناعت طبع و پشتكار و امانت‌دارى است. از اينان تقدير مى‏شود، اگر چه نه در خور آنها؛ ولى تلاشى است براى احياى سنت اسلامىِ بزرگداشت مردانى شايسته و فرهيخته و گامى است براى دميدن روح تحقيق و پژوهش و ايجاد پيوند با مفاخر گذشته اين مرزوبوم. اگر چه تنها باليدن به آنها گرهى نمى‏گشايد؛ ولى دست‌كم آرزو و امكان پيشتاز علم و دانش‌شدن را دوباره در ما زنده مى‏سازد.

طرح گذشته علمى اين سرزمين و شناخت مردان علم و دانش در قرن‌هايى كه از پى هم رفته‏اند و ره‌آورد افتخارآميزى كه از آن سال‏ها برجاى مانده است، ما را كمك خواهد كرد تا رمز و راز بالندگى و موفقيت آن را دريابيم و از گذشته چراغى براى راه آينده برفروزيم.

تاریخ، فرهنگ و جغرافیای هر منطقه را معمولاً کسانی از همان شهرها کاویده‌اند و برای علاقه‌مندان و پژوهش‌گران ارائه نموده‌اند. از برجسته‌ترین کسانی که در عرصۀ تاریخ و فرهنگ قم حرفی برای گفتن و اندوخته‌ای در خور نوشتن داشت و آثار ارزشمندی پدید آورد، استاد علی‌اصغر فقیهی است. محقق فقید از زمرۀ آنها است که برگی بر کتاب سترگ تحقیق افزود و ثمرۀ زندگی طولانی و بابرکتش سطری از دفتر علم و دانایی بود.

علی اصغر فقیهی در روز 1296 شمسی در یکی از محله‌های قدیمی شهر قم و در خانواده‌ای روحانی متولد شد.

وی الفبا را با سبک مکتب‌خانه‌ای همراه با پاره‌ای از مسائل دینی در خور فهم آن سن و سال مثل اذان، اقامه و نماز آموخت. او سپس قرآن را که به طور معمول از آخرین سوره‌های جزء سی تدریس می‌شد، فراگرفت. وی بعد از آن بقیۀ قرآن و برخی متون فارسی از قبیل گلستان سعدی را آموخت. ایشان در ده‌سالگی به مدرسۀ جهانگیرخان رفت و نصاب الصبیان و جامع المقدمات را نزد پدرش به طور کامل خواند. وی پس از اتمام دورۀ سطح برای مدتی نیز از درس خراج فقه آیت‌الله سیدمحمدتقی خوانساری بهره برد.

پس از تأسیس دانشکدۀ معقول و منقول در دانشگاه تهران و جو عمومی حاکم بر حوزه و دیدگاه روحانیت نسبت به دانشگاه‌‌ها، ایشان که نوزده سال داشت، تصمیم گرفت از تحصیلات دانشگاهی نیز بهره‌مند شود. ایشان در سال 1379 شمسی تحصیلات دانشگاهی خود را به پایان رسانید و در آبان همان سال به عنوان دبیر به قم بازگشت.

ایشان بیش از سی سال در مدارس قم به تدریس پرداخت و در سال 1350 شمسی تقاضای بازنشستگی نمودو پس از آن به تهران مهاجرت کرد و تا سال 1358 در دبیرستان‌های علوی و نیکان مضغول به تدریس بود و بعد از آن نیز به قم بازگشت.

عاقبت این مرد شریف در روز یکشنبه دوم آذرماه 1382 به مأمن غفران حق‌تعالی سفر نمود و کرسی حقیقی علم و دانش را در قم تا ابد خالی گذاشت.

فهرست مطالب این کتاب بدین قرار است:

درآمد؛

بخش اول: زیست‌نامه: مقدمه، کارنامۀ فرزانه‌ای از زمانه، دانشور فروتن، خانواده، تحصیلات، در دانشگاه، ویژگی‌ها، فرزانه‌ای از کویر، تقدیم به استاد علی اصغر فقیهی که نامش می‌درخشد، شبی بر مزار زنده‌یاد استاد علی اصغر فقیهی، در سوگ استاد.

بخش دوم: کتاب‌شناسی: تألیفات استاد فقیهی و آثار دربارۀ وی؛ الف) کتاب‌ها، ب) مقالات، ج) آثار ناتمام یا چاپ نشده، د) آثار در باره.

بخش سوم: گفتگوها: با استاد علی اصغر فقیهی پژوهشگر تاریخ و مذهب، گفتگو با استاد علی اصغر فقیهی، با علی اصغر فقیهی مترجم نهج البلاغه، استاد علی اصغر فقیهی یک معلم تاریخ و مدرس جغرافیا، پیش‌درآمد، استاد علی اصغر فقیهی و تاریخ آل بویه؛ مصاحبه با استاد علی اصغر فقیهی.