معرفی کتاب

مهاجرت از پدیده‌هایی انسانی است که به زمانی خاص تعلق ندارد؛ زیرا نه فقط در ساختن نخستین جوامع مدنی نقش تعیین‌کننده‌ای را ایفاء کرده است، بلکه در طول تاریخ نیز همواره و تا امروزه مهاجرت‌ها تأثیرات شگرفی در شکل‌گیری یا تحول جوامع بشری داشته‌اند. این تأثیرات دارای ابعاد گوناگونی همچون فکری، مذهبی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و حتی علمی بوده است.

یکی از عرصه‌های تأثیرگذاری مهاجرت، همانا تخیل ادبی و هنری است. از دیرباز میان تخیل و مهاجرت ارتباطی عمیق وجود داشته و بسیاری از آثار بزرگ ادبی یا هنری متأثر از طرح هجرت، مهاجرت یا مهاجرین بوده است. حضور مهاجرت در ادبیات و هنر چنان گسترده و تأثیرگذاز بوده که گونه‌ها یا زیرگونه‌های خاص خود را به وجود آورده است. ادبیات مهاجرت یا هنر ادبیات مهاجرت دستاورد همین حضور است و خود زیرگونه‌هایی مانند ادبیات کارگران مهاجر، هنر تبعیدیان و ... دارد که پیچیدگی و تنوع این‌گونه را بیان می‌کند.

در حقیقت مهاجرت یک رویداد صرفاً جغرافیایی نیست، بلکه بیش و پیش از آن رویدادی درونی و تخیلی تلقی می‌شود. موضوعاتی همانند هویت، شخصیت، بیگانگی، از خود بیگانگی، غربت، نوستالژی، زبان و بسیاری دیگر نزد مهاجر به عناصری تخیل‌ساز و تصویر‌پرداز تبدیل می‌شوند که در شکل‌گیری آثار ادبی و هنری آنها به طور عمیقی تأثیرگذار هستند. متأسفانه ایران که خود یکی از قطب‌های تاریخی مهاجرت محسوب می‌شود، کمتر نسبت به این موضوع اندیشه و دربارۀ آن نوشته شده است.

فهرست مقالات این کتاب بدین ترتیب است: دگرگونی نوستالژیا در ادبیات مهاجرت ایران: شیده احمدزاده؛

تأثیر مهاجرت نگارگران ایرانی به هند در آثار آنها، بررسی موردی: میرسیدعلی و عبدالصمد: حسن بلخاری؛

در جستجوی مکان و زمان از دست رفته، نگاهی به کتاب بی در کجا اثر ادوارد سعید: پروین شیربیشه؛

هویت و مکان؛ پیکرۀ مطالعاتی: کتاب فضا در آثار فروست: منصوره کمالی؛

سفر به فرنگ در دورۀ قاجار: رویکردی پسااستعماری؛ پیکرۀ مطالعاتی: سفرنامه‌های فرنگ ایرانیان در دورۀ قاجار: مریم لاری؛

بررسی نقش مهاجرت در تخیل هنری با رویکرد بینامتنیت؛ پیکرۀ مطالعاتی: آثار محمود فرشچیان: بهمن نامور مطلق؛

بسط تجربۀ مهاجرت و تخیل کودکی: خوانشی از فیلم بال‌های اشتیاق: امیرعلی نجومیان؛

آستانۀ مهاجرت در تخیل نایپال: طیبه یموت.