معرفی کتاب

بسیاری از مقالات این کتاب به غیر از «شلیک به فیل» جنبۀ روایتی ندارد و عمدتاً به ذهنیات خود نویسنده برمی‌گردد و ناشی از تأثیر و تأثراتی است که در طول حیات نویسندگی خود دریافت داشته یا حداکثر مخاطبان آن مردم خود انگلیس می‌توانند باشند، مردمی که در روزگار دور زیسته‌اند یا خاطراتی از انگلیس 1920 تا 1925 دارند.

مقالۀ نخست که نام کتاب از مضمون آن برگرفته شده، نقدی است عالمانه، بی‌طرفانه و در عین حال آگاهی بخش دربارۀ کتاب «مدار رأس السرطان» هنری میلر.

مقالۀ دوم «در اعماق معدن» نام دارد که کوششی است برای ایجاد همدلی با کسانی که ده‌ها و حتی صدها متر به اعماق زمین راه پیدا می‌کنند و در جهنمی می‌خزند که اورول توصیف می‌کند تا زغال سنگ برگیرند و چرخ‌های صنعت را به لطف این همت مردانه بگردانند و دریغا که کمترین بهرل از آن همه تلاش نصیب آنها می‌شود.

مقالۀ سوم «انگلستان، انگلستان شما» نام دارد؛ مقاله‌ای خواندنی و فارغ از عصبیت دربارۀ سرشت مردم انگلیس تا آنجا که گاه می‌پندارید اورول دل خوشی از امپریالیسم بریتانیا و هم‌میهنان خود ندارد و به نوعی همدل با ملت‌های استعمار شده است؛ اما در پایان مقاله احساس بهتری به مردم جزیره پیدا می‌کنید.

«شلیک به فیل» مقاله یا بهتر است گفته شود داستان بعدی این مجموعه است. روایتی است از روزگاری که در برمه با عنوان پلیس و معاون بازرس کل خدمت می‌کرده و فیلی اهلی مست می‌شود و دو کلبۀ نیین را ویران می‌کند و پیرمردی را به قتل می‌رساند و سپس آرام می‌گیرد و اورول جوان تحت فشار روانی که مردمان هیجان‌طلب برمه بر او وارد می‌کنند، وادارش می‌کنند فیل را که اکنون آرام گرفته و هیچ خطری ندارد، هدف بگیرد و شرحی است رقت‌انگیز از کشته‌شدن عظیم‌ترین حیوان خشکی.

«لیر، تولستوی و ابله» مقالۀ پنجم است که نقد یا بهتر است گفته شود تهاجمی از سوی تولستوی به شکسپیر و به ویژه نمایشنامۀ شاه لیر اوست. با دفاع نه چندان پروپیمان اورول که خواننده در پایان می‌ماند آیا شکسپیر جای دفاع دارد یا اینکه شهرت ثمرۀ یک صدقه است یا عنایتی از سوی گوته؟

مقالۀ ششم این کتاب «سیاست روباروی ادبیات» عنوان گرفته است با عنوان فرعی «بازبینی سفرهای گالیور».

مقالۀ هفتم با عنوان «سیاست و زبان انگلیسی» اشاراتی دارد به نثر انگلیسی و قلم ناتوان و نامفهوم بسیاری از نویسندگان که مصداق عینی‌شان را در زبان خودمان به‌روشنی می‌توان باز یافت که یا خود نمی‌دانند چه می‌خواند بگویند یا می‌دانند چه می‌خواهند بگویند؛ ولی به نوعی بیان می‌کنند که فهمیدنی نباشد تا حرف‌هایی را هم گفته باشند و هم نگفته باشند.

«منع ادبی» آخرین مقالۀ این مجموعه است که به مسئلۀ ممیزی و سانسور در انگلستان تحت تأثیر فشار جناح چپ روسیۀ شوروی می‌پردازد. روایتی است جانکاه از فرودوختن و فروبستن دهان‌ها در نظام‌های توتالیتر و تمامیت‌جو و همۀ نگاهش معطوف به حزب ناتوان کمونیست انگلیس است که دربست نگاه به دهان برادر بزرگ‌تر جناب استالین دوخته است.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است: حرف‌های مترجم؛ دربارۀ نویسنده؛ یادداشت کتاب‌شناسی؛ در کام نهنگ؛ در اعماق معدن؛ انگلستان، انگلستان شما؛ شلیک به فیل؛ لیر، تولستوی و ابله؛ سیاست روباروی ادبیات؛ سیاست و زبان انگلیسی؛ منع ادبی.