معرفی کتاب

شاهرخ مسکوب شخصیت چند وجهه‌ای داشت و آدمی جامع‌الاطراف بود. به موضوع‌های درخور تأمل گوناگون دل می‌بست و دربارۀ هر یک عمیقاً تحقیق و کنجکاوی می‌کرد. در این کتاب کوشیده شده است تا از دل‌بستگی‌های ادبی و هنری شاهرخ مسکوب نمونه‌هایی آورده شود.

جستار نخست این مجموعه «منشأ عقل در اندیشۀ ناصر خسرو» بی شک از روی تعبد نوشته شده است. شاهرخ مسکوب پس از انقلاب در تلاش برای معاش، هشت سال در «انستیتوی مطالعات اسلامی» در پاریس کار کرد که این مقالۀ بسیار فاضلانه و همچنین چند کتاب دیگر از همین سنخ که با نام مستعار منتشر شد، حاصل پژوهش‌ها و وقت‌گذرانی‌های آن سالیان است و خواننده را خواه و ناخواه به یاد «گروه سبعه» و افاضات میرزا محمدخان قزوینی می‌اندازد.

«نگاهی ناتمام به شعر متعهد فارسی در دهۀ سی و چهل» و «ملاحظاتی دربارۀ خاطرات مبارزان حزب تودۀ ایران» با همۀ تیزبینی و صداقتی که در نوشتن آنها به کار رفته، سبب دل‌رنجی بعضی از دوستان اهل قلم و رفیق‌های سابق حزبی شد و حال آنکه یکی بسار آموزنده و دیگری بسیار عبرت‌انگیز است. خودش می‌گوید: «بازگویی و بازنویسی تجربه‌های این مبارزان، گذشته از بازنمودن گوشه‌هایی از تاریخ معاصر، شاید بتواند به ما کمک کند تا واقعیت‌های سیاسی زشتی را که در آن دست و پا می‌زنیم از آرمان‌های شریفی که در آرزو داریم، باز شناسیم و یکی را به جای دیگری نگیریم».

یاداشت‌های مربوط به مینیاتور «بار دیگر ماه‌ها در دام پرنگار مینیاتور افتادم» و «نقاشی قاجار» ذوق و شوق و دریافت دامنه‌دار نویسنده از هنر نگارگری ایرانی را نشان می‌دهد. شاهرخ چنانکه از روزانه‌نویسی‌های او بر می‌آید، از نقاشان غربی و شاهکارهای هنری نیز درک کم‌نظیری داشت.

در «ذات مکان یا سفر به ناکجاآباد»، ضمن بحث‌های فلسفی و عرفانی، حالات روحی و باریک‌اندیشی‌های ذهن کاوندۀ مسکوب آشکار می‌شود.

دو نوشتار آخر، «جلال‌الدین خوارزمشاه» و «شکاریم یک سر همه پیش مرگ»، یادداشت‌های ابتدایی است برای طرح کلی دو کتاب داستان که شاهرخ مسکوب سال‌ها در ذهن می‌پروراند.  

«شکاریم یک سر همه پیش مرگ»، یادداشت‌های جسته گریخته، آنی، خام و دست‌نخوردۀ شاهرخ است در دفترچه‌ای دربارۀ شکار، طبیعت، کوه و صحرا همراه دوستان اصفهان‌اش که او هرگز فرصت بازنویسی و پروراندن آن را نیافت.